-Ülke Raporu: Ukrayna
-Parçalanmaya doğru
giden Ukrayna...
-Zamanında
Sovyetler Birliği’nin, Rusya’nın ardından
ikinci büyük cumhuriyeti,
tahıl ambarı ve ağır sanayi
merkezi olan
Ukrayna, 24 Ağustos 1991’de kazandığı
bağımsızlığının
ardından ne siyasi, ne ekonomik
istikrarı bir türlü
yakalayamadı
-Bağımsızlığını kazandığı 1991 yılında, Ukrayna 50
-Bağımsızlığını kazandığı 1991 yılında, Ukrayna 50
milyonu aşkın
nüfusu, 603 bin 700 kilometrekarelik
verimli toprakları,
büyük kömür ve demir yatakları,
bir çok fabrika ve
işletmesiyle geleceği parlak bir
ülke olarak
görülüyordu
-Ülke
ekonomisi son 5 yıldır giderek kötüleşiyor.
2008
yılında 180,1 milyar dolar olan cari fiyatlarla
GSYH, 2013
yılında 177,8 milyar dolara indi
-Genel
devlet brüt borç stoku 2008-2013 döneminde
37 milyar
dolardan 73 milyar dolara, net borç stoku
ise 33
milyar dolardan 69 milyar dolara çıktı
-Toplam
yatırım miktarı 2008-2013 döneminde
50,3 milyar
dolardan 26,9 milyar dolara, aynı
dönemde,
gayri safi ulusal tasarruf miktarı da
37,6 milyar
dolardan 10,6 milyar dolara indi
Ankara - 27.04.2014 - Zamanında
Sovyetler Birliği’nin Rusya’nın ardından ikinci büyük cumhuriyeti, tahıl ambarı
ve ağır sanayi merkezi olan Ukrayna, 24 Ağustos 1991’de kazandığı
bağımsızlığının ardından ne siyasi, ne ekonomik istikrarı bir türlü
yakalayamadı. Bağımsızlığını kazandığı 1991 yılında, Ukrayna 50 milyonu aşkın
nüfusu, 603 bin 700 kilometrekarelik verimli toprakları, büyük kömür ve demir
yatakları, birçok fabrika ve işletmesiyle geleceği parlak bir ülke olarak
görülüyordu.
-Avrupa’nın
yüzölçümünde 3’üncü, nüfusta 8’inci büyük ülkesi
Nüfusta
Avrupa’da Rusya, Almanya, Türkiye, İngiltere, Fransa ve İtalya’nın ardından 7’inci, çok büyük bölümünü ovaların kapladığı yüzölçümünde Rusya ve Türkiye’nin
ardından 3’üncü büyük ülkeydi. Aradan geçen sürede Ukrayna nüfusu, İspanya’nın da altında
kaldı ve Avrupa 8'inciliğine geriledi.
İyi
yetişmiş insan gücüne de sahip olan Ukrayna, bütün bu artılarına rağmen, piyasa
koşullarına uygun olmayan hantal ekonomisi, siyasi istikrarsızlığı, ülke
bütünlüğünü sağlayamaması, doğalgazda tamamen Rusya’ya, petrolde Rusya ve Asya
ülkelerine bağımlılığı gibi nedenlerle ekonomik istikrara ulaşamadı.
Başkenti
Kiev olan, çoğu kişinin futbolcuları, futbol kulüpleri, sporcuları ve 26 Nisan
1986’da yaşanan Çernobil nükleer kazasıyla tanıdığı Ukrayna, son günlerde
gündemlerden düşmüyor.
Eski Slav dilinde adı “sınır ülkesi”
anlamına gelen, eskiden Rutenya da (Rus ülkesi anlamında) Ukrayna, tarihi
boyunca Osmanlı, Lehistan ve Rusya arasında çekişmelere sahne oldu, bu devletlerin
baskısı altında yaşadı. Lehistan ve Osmanlı’nın zayıflaması, 18’inci yüzyılın
sonunda Lehistan’ın parçalanması sonucu Rusya, Ukrayna’nın büyük bölümüne sahip
oldu. Birinci Dünya Savaşı’nda 1917 yılında Rus Çarlığı’nın yıkılması sonrası
1919 yılında Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Bu cumhuriyet, 1922
yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katıldı.
İkinci
Dünya Savaşı Ukrayna için bir yıkım oldu. Alman ordularının 1941 yılında
girdikleri Ukrayna’da, işgal döneminde 5,8 milyon Ukraynalı hayatını kaybetti.
500 bin dolaylarında Musevi’nin, Nazi Almanya’sı tarafından öldürüldüğü tahmin
edilmektedir.
8
Aralık 1991 tarihinde Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya, Sovyetler Birliği’ni
ortadan kaldırmaya karar verdiler. Üç devlet Bağımsız Devletler Topluluğu’nu
ilan ettiler. 1990’lı yılları büyük ekonomik krizle geçiren Ukrayna, 2000’li
yıllarda tam toparlanacakken, 2004 yılından bu yana Turuncu Devrim olarak da
adlandırılan tam bir siyasi kaos yaşıyor.
-Nüfusun yüzde
17,3’ü Rus
1990’lık
yıllarda 50 milyonun üzerinde olan nüfus, 2013 yılında 45,4 milyona kadar indi.
Bu nüfusun yüzde 77,8’inin Ukraynalı, yüzde 17,3’ünün Rus olduğu tahmin
ediliyor. Azınlık olarak ülkede önemli sayıda Belarus, Moldovalı, Kırım Tatarı,
Bulgar da yaşıyor. Yalnız, geçtiğimiz aylarda Ukrayna’da 77 kişinin ölümünün
ardından 22 Şubat 2014’de, Rusya yanlısı Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in Meclis
tarafından devrilmesi öncesinden ve ardından yaşanan siyasi karışıklık,
Ukrayna’yı resme bölünmenin eşiğine getirdi.
-Ukrayna’dan kopan
Kırım, 27 bin kilometrekare,
2,4 milyon nüfusu
Henüz
diğer devletler tanımasa da Ukrayna’nın 1953 yılından bu yana bir parçası olan
Kırım yarımadasında, Kırım Parlamentosu, 6 Mart 2014 tarihinde Rusya’ya katılma
kararı aldı. Kırım, 16 Mart 2014 tarihinde düzenlenen Kırım Tatarları’nın
boykot ettiği referandumda, oy kullananların yüzde 96,8 oyuyla bağımsızlığını
ilan etti ve daha sonra Rusya’ya katılma kararı aldı. Rusya’nın bağımsızlığı
tanıması ve Rusya’ya katılmasını kabul etmesi üzerine, Ukrayna topraklarından
27 bin kilometrekare büyüklüğünde bir alan koparılmış oldu. Ülke nüfusu da
yaklaşık olarak 2,4 milyon kişi azaldı.
-Rus yanlılarının
bağımsızlık ilan ettiği 3 il 84 bin 600
kilometrekare
büyüklüğünde, 10,2 milyon nüfuslu
Ukrayna’nın
doğusunda yer alan Harkov, Donetsk ve Lugansk illerinde de Ruslar bağımsızlık
istiyor. Ki bu iller 84 bin 600 kilometrekarelik bir alanda 10,2 milyon nüfus
barındırıyor.
Siyasi ve ekonomik istikrarlar birbirine çok bağlı
durumlar. Biri olmadan diğerini sağlamak neredeyse mümkün değil. Ukrayna,
siyasi istikrarını sağlayamadığı için ekonomik istikrarını da sağlayamıyor. Tam
tersi durum da aynı sonucu doğuruyor. Ekonomik istikrarını sağlayamadığı için
siyasi istikrara ulaşamıyor.
-Ekonomi
giderek kötüleşiyor
Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, ülke
ekonomisi son 5 yıldır giderek kötüleşiyor. 2008 yılında 180,1 milyar dolar
olan cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH), 2013 yılında 177,8
milyar dolara indi. Satın alma gücü paritesiyle gayri safi yurtiçi hasıla
(SGP-GSYH) bu dönemde 335,4 milyar dolardan 336,8 milyar dolara ancak
çıkabilmiş. Küresel kriz Ukrayna’yı derinden etkileşime benziyor. 2008 yılında
180,1 milyar dolar olan GSYH, 2009 yılında 117,2 milyar dolara kadar indi. Kişi
başına milli gelir yerinde sayıyor. 2008 yılında 3 bin 899 dolar olan kişi
başına düşen milli gelir, 2013 yılında 20 dolar artışla 3 bin 919 dolara çıktı.
Nüfusta gerileme olmasaydı bu da yaşanmayacaktı. Çünkü, 2008 yılında 46,2
milyon olan nüfus 2013 yılında 45,4 milyona inmiş durumda. Ülkenin dünya
ekonomisinden aldığı pay 2008-2013 döneminde yüzde 0,48’den yüzde 0,39’a
geriledi.
-Devlet
ekonominin yarısını kontrol ediyor
Genel devlet gelirleri 2013 yılında milli gelirin yüzde
43,7’sini, genel devlet toplam harcamaları da yüzde 48,2’sini buluyor. Bu da
devletin ekonominin neredeyse yarısını kontrol ettiğini ve özel sektöre çok
alan bırakmadığını gösteriyor. Genel devlet brüt borç stoku 2008-2013 döneminde
37 milyar dolardan 73 milyar dolara, net borç stoku ise 33 milyar dolardan 69
milyar dolara çıkmış durumda. Brüt borç stokunun milli gelire oranı yüzde
20,5’den yüzde 41’e, net borç stokunun milli gelire oranı ise yüzde 18,3’den
yüzde 38,8’e yükselmiş. Ülkenin cari işlemler dengesi açığı 12,8 milyar
dolardan 16,3 milyar dolara, milli gelire oranı ise yüzde 7,1’den yüzde 9,2’ye
çıkmış bulunuyor. Ukrayna’da işsizlik oranı da 2008-2013 döneminde yüzde
6,4’den yüzde 7,4’e çıkmış durumda.
-Tasarruf
oranı yüzde 6 ile dibe vurmuş durumda
Sıkıntılar bunlarla bitmiyor. Ülkede tasarruf ve
yatırım oranı olağanüstü azaldı. Örneğin toplam yatırımların milli gelire oranı
2008-2013 döneminde yüzde 27,9’dan yüzde 15,1’e, gayri safi ulusal tasarruf
oranı aynı dönemde yüzde 20,9’dan yüzde 6’ya indi. Yüzde 6 tasarruf ile bir
ülkenin ekonomisini düzeltmesi mümkün değil. Toplam yatırım miktarı 2008-2013
döneminde 50,3 milyar dolardan 26,9 milyar dolara, aynı dönemde, gayri safi
ulusal tasarruf miktarı da 37,6 milyar dolardan 10,6 milyar dolara indi. Toplam
ulusal tasarrufu 10,6 milyar dolara kadar inmiş Ukrayna boyutlarındaki bir
ülkenin, ekonomisinin sağlıklı olmasından bahsedilemez. Bu kadar bir parayla 45
milyonu aşkın bir ülkede hangi yatırımı yapacaksınız ki?
-2012
yılında deflasyon yaşandı
Ülkede enflasyon oranları sürekli geriliyor. 2008
yılında yüzde 22,3 olan tüketici fiyatları enflasyonu, 2009 yılında yüzde
12,3’e, 2010 yılında yüzde 9,1’e, 2011 yılında yüzde 4,6’ya indi. 2012 yılında
yüzde 0,2 negatif enflasyon yaşayan Ukrayna’da ekonomi deflasyon belirtileri
gösteriyor. Nitekim 2013 tüketici enflasyonu da yüzde 0,5 gibi çok düşük bir
oranda gerçekleşti. Bu kadar düşük enflasyon oranıyla firmaların kar marjlarını
korumalarına ve yatırım yaparken kullandıkları kredileri aksatmadan ödemelerine
imkan bulunmuyor. Ukrayna gibi gelişmekte olan bir ekonomide yıllık enflasyonun
yüzde 3-4’lerin altına inmemesi gerekiyor.
Ukrayna’nın ekonomik verileri:
Ukrayna'nın Ekonomik Verileri (2008-2013 Dönemi)
|
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
2013
|
GSYH (Cari Fiyatlarla-Milyar ABD Doları)
|
180,1
|
117,2
|
136,4
|
163,4
|
176,2
|
177,8
|
Kişi Başına GSYH (Cari Fiyatlarla-ABD Doları)
|
3899
|
2550
|
2980
|
3584
|
3877
|
3919
|
SGP-GSYH (Cari Fiyatlarla-Milyar ABD Doları)
|
335,4
|
288,0
|
303,4
|
325,4
|
331,6
|
336,8
|
SGP-GSYH (Cari Fiyatlarla-ABD Doları)
|
7261
|
6265
|
6627
|
7137
|
7296
|
7423
|
SGP-GSYH'nın Dünyadaki Payı (Yüzde)
|
0,48
|
0,41
|
0,40
|
0,41
|
0,40
|
0,39
|
Toplam Yatırım (GSYH'deki Payı-Yüzde)
|
27,9
|
17,1
|
18,5
|
20,7
|
18,3
|
15,1
|
Toplam Yatırım (Cari Fiyatlarla-Milyar ABD Doları)
|
50,3
|
20,0
|
25,2
|
33,9
|
32,2
|
26,9
|
Gayri Safi Ulusal Tasarruf (GSYH'deki Payı-Yüzde)
|
20,9
|
15,6
|
16,3
|
14,5
|
10,1
|
6,0
|
Gayri Safi Ulusal Tasarruf (Cari Fiyatlarla-Milyar
ABD Doları)
|
37,6
|
18,3
|
22,2
|
23,6
|
17,9
|
10,6
|
Tüketici fiyatları enflasyonu (Yıl Sonu-Yüzde)
|
22,3
|
12,3
|
9,1
|
4,6
|
-0,2
|
0,5
|
İthalatta Gıdanın Payı (Yüzde)
|
13,5
|
-41,6
|
15,0
|
21,9
|
2,1
|
-4,1
|
İhracatta Gıdanın Payı (Yüzde)
|
2,3
|
-24,2
|
9,3
|
6,5
|
1,7
|
-8,3
|
İşsizlik Oranı (Yüzde)
|
6,4
|
8,8
|
8,1
|
7,9
|
7,5
|
7,4
|
Nüfus (Milyon Kişi)
|
46,2
|
46,0
|
45,8
|
45,6
|
45,5
|
45,4
|
Genel Devlet Gelirinin GSYH'deki Payı (Yüzde)
|
44,3
|
42,3
|
43,2
|
42,9
|
44,5
|
43,7
|
Genel Devlet Gelirleri (Cari Fiyatlarla-Milyar ABD
Doları)
|
79,7
|
49,6
|
59,0
|
70,1
|
78,5
|
77,8
|
Genel Devlet Toplam Harcamasının GSYH'deki Payı
(Yüzde)
|
47,4
|
48,6
|
49,0
|
45,6
|
49,0
|
48,2
|
Genel Devlet Toplam Harcamaları (Cari
Fiyatlarla-Milyar ABD Doları)
|
85,4
|
56,9
|
66,8
|
74,6
|
86,4
|
85,7
|
Genel Devlet Net Borç Stokunun GSYH'ye Oranı (Yüzde)
|
18,3
|
31,9
|
38,4
|
34,5
|
35,2
|
38,8
|
Genel Devlet Net Borç Stoku (Cari Fiyatlarla-Milyar
ABD Doları)
|
33,0
|
37,4
|
52,4
|
56,3
|
62,1
|
69,0
|
Genel Devlet Brüt Borç Stokunun GSYH'ye Oranı
(Yüzde)
|
20,5
|
35,4
|
40,5
|
36,8
|
37,4
|
41,0
|
Genel Devlet Brüt Borç Stoku (Cari Fiyatlarla-Milyar
ABD Doları)
|
37,0
|
41,5
|
55,3
|
60,2
|
66,0
|
73,0
|
Cari İşlemler Dengesi (Milyar ABD Doları)
|
-12,8
|
-1,7
|
-3,0
|
-10,2
|
-14,3
|
-16,3
|
Cari İşlemler Dengesinin GSYH'ye Oranı (Yüzde)
|
-7,1
|
-1,5
|
-2,2
|
-6,3
|
-8,1
|
-9,2
|
Yorumlar
Yorum Gönder