-Cumhurbaşkanlığı seçimi

-Anayasaya göre Cumhurbaşkanı

-21 Ekim 2007 tarihinde yapılan değişiklikle

Cumhurbaşkanı’nın halk tarafından seçilmesi,

görev süresinin 7 yıl yerine 5 yıl olması ve 5

yıllığına bir daha seçilebilmesi imkanı getirildi


-Sadece milletvekillerinden seçilen Başbakandan

farklı olarak Cumhurbaşkanı, milletvekilleri veya

milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları

arasından seçilebiliyor

-Cumhurbaşkanlığı adaylığı için 40 yaşını doldurmuş

ve yüksek öğrenim yapmış olması gerekiyor

-Adaylık, 20 milletvekilinin yazılı teklifi veya son

yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar

toplamı birlikte hesaplandığında yüzde 10’u geçen

siyasi partiler ortak aday gösterebiliyor

-Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği

kesiliyor ve milletvekilliği sona eriyor

-Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt

çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçiliyor. İlk

oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı

izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılacak

-Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan

iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu

alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek

-İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan

birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi

halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci

oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle

yapılacak

-İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu

oylama referandum şeklinde olacak

Ankara - 27.05.2014 - 21 Ekim 2007 tarihinde yapılan değişiklikle Cumhurbaşkanı’nın halk tarafından seçilmesi, görev süresinin 7 yıl yerine 5 yıl olması ve 5 yıllığına bir daha seçilebilmesi imkanı getirildi. Cumhuriyet kurulduğunda, Cumhurbaşkanı TBMM tarafından, TBMM görev süresi dönemi için seçiliyordu. TBMM seçimleri yenilendiğinde, seçilen TBMM üyeleri, Cumhurbaşkanı seçimini de yapıyordu. Türkiye’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 1923-1938 döneminde bu şekilde Cumhurbaşkanı seçildi. Üstü üste Cumhurbaşkanı seçilmek mümkündü. Ardından 1938-1950 döneminde İsmet İnönü, benzer şekilde Cumhurbaşkanı oldu. 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, 1950-1960 döneminde yine aynı şekilde Cumhurbaşkanlığı yaptı.

27 Mayıs 1960 darbesinden sonra 1961 Anayasası ile Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin görev süresi de değiştirildi. Cumhurbaşkanları TBMM görev süresi döneminde değil, 7 yıllığına ve bir kerelik seçilmeye başladılar. 1961-1966 döneminde Cemal Gürsel, rahatsızlığı sebebiyle 7 yıllık süreyi tamamlamadan TBMM tarafından 28 Mart 1966’da Cumhurbaşkanlığı görevi sonlandırıldı. 14 Eylül 1966’da vefat etti. 1966-1973 döneminde Cevdet Sunay, 1973-1980 döneminde Fahri Korutürk Cumhurbaşkanı oldular.

-Kenan Evren seçilmeden Cumhurbaşkanı oldu

1980 yılında Cumhurbaşkanlığı seçiminde TBMM adeta kilitlendi. Adaylar, partiler arası uzlaşma olmadığı için üçte ikilik çoğunluk sağlanamadı. TBMM, 22 Mart 1980’de ilk turunu yaptığı Cumhurbaşkanlığı seçimini, 114 tur oylama yapıldığı halde 12 Eylül 1980 darbesine kadar sonuçlandıramadı. Bu durum, darbenin gerekçeleri arasında gösterildi. 1982 Anayasası ile darbenin lideri Genel Kurmay Başkanı Kenan Evren, seçilmeden Cumhurbaşkanı oldu. Anayasa’nın kabulü halinde (yüzde 91,5 oyla kabul edildi ama muhaliflerin propagandasına izin verilmedi) Kenan Evren’in Cumhurbaşkanı olacağı hükmü nedeniyle bu gerçekleşti. 1989 yılında Turgut Özal, Cumhurbaşkanı oldu. Turgut Özal’ın 17 Nisan 1993’de vefatı üzerine Süleyman Demirel, 1993-2000 dönemi için Cumhurbaşkanı seçildi. 2000 yılında Cumhurbaşkanlığına, DSP, ANAP ve MHP koalisyonunun uzlaşmasıyla Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer seçildi.

-Abdullah Gül’ün seçilmesi

2007 yılında 24 Nisan 2007 tarihinde yapılan AK Parti Grup toplantısında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan 11. Cumhurbaşkanı adayı olduğu açıklandı. 27 Nisan tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı birinci tur seçimlerinde 357 kabul oyu çıkmasına karşın 367 sayısına ulaşılamadığı için, seçim ikinci tura kaldı. Anayasanın ilgili hükmü gereği, ilk oturumun açılabilmesi için 367 üyenin Mecliste hazır bulunması gerektiği gerekçesiyle CHP tarafından oturumun iptali için Anayasa Mahkemesi'ne açılan dava sonucu Meclis'in bu birinci oturumu, Anayasa Mahkemesi'nin 1 Mayıs 2007 tarihli kararıyla iptal edildi. 6 Mayıs 2007 tarihinde Mecliste yapılan iki yoklamada da toplantı yeter sayısının bulunamayışı yüzünden 11. Cumhurbaşkanı seçilemedi. 22 Temmuz 2007 seçimlerinin ardından AK Parti’nin tek başına iktidara gelmesinde Gül'ün cumhurbaşkanı seçilememesinin etkili olduğu görüşü öne çıktı.

Ağustos’ta kulislerde konuşulan 11. Cumhurbaşkanı adaylığı kesinleşti. 20 Ağustos 2007 tarihinde yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi birinci turunda 341 oy aldı. 24 Ağustos 2007 tarihinde yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci turunda 337 oy aldı. Abdullah Gül, 28 Ağustos 2007 tarihinde yapılan cumhurbaşkanlığı seçiminin üçüncü turunda 339 oy alarak Türkiye Cumhuriyetinin 11. cumhurbaşkanı seçildi. Böylece Nisan 2007'de başlayan Türkiye'nin 11. Cumhurbaşkanını seçim süreci sona erdi.

-Seçimi

Sadece milletvekillerinden seçilen Başbakandan farklı olarak Cumhurbaşkanı, milletvekilleri veya milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından seçilebiliyor. Cumhurbaşkanlığı adaylığı için 40 yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış olması gerekiyor. Adaylık, 20 milletvekilinin yazılı teklifi veya son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde 10’u geçen siyasi partiler ortak aday gösterebiliyor. Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesiliyor ve milletvekilliği sona eriyor. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçiliyor. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılacak. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılacak İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde olacak. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları da oy kullanacak.

Anayasada Cumhurbaşkanı ile ilgili maddeler şöyle:

I. Cumhurbaşkanı

A. Nitelikleri ve tarafsızlığı

MADDE 101- (Değişik: 21/10/2007-5678/4 md.)

Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilir.

Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.

Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasî partiler ortak aday gösterebilir.

Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.

B. Seçimi

MADDE 102- (Değişik: 21/10/2007-5678/5 md.)

Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır.

Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder.

Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.

C. Andiçmesi

MADDE 103- Cumhurbaşkanı, görevine başlarken Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde aşağıdaki şekilde andiçer:

“Cumhurbaşkanı sıfatıyla, Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma, Anayasaya, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılâplarına ve lâik Cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma, milletin huzur ve refahı, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden ayrılmayacağıma, Türkiye Cumhuriyetinin şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma Büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve şerefim üzerine andiçerim.”

D. Görev ve yetkileri

MADDE 104 - Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir.

Bu amaçlarla Anayasanın ilgili maddelerinde gösterilen şartlara uyarak yapacağı görev ve kullanacağı yetkiler şunlardır:

a) Yasama ile ilgili olanlar:

Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapmak,

Türkiye Büyük Millet Meclisini gerektiğinde toplantıya çağırmak,

Kanunları yayımlamak,

Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri göndermek,

Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak,

Kanunların, kanun hükmündeki kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün, tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak,

Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek,

b) Yürütme alanına ilişkin olanlar:

Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek,

Başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek,

Gerekli gördüğü hallerde Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek veya Bakanlar Kurulunu başkanlığı altında toplantıya çağırmak,

Yabancı devletlere Türk Devletinin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek,

Milletlerarası andlaşmaları onaylamak ve yayımlamak,

Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmek,

Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek,

Genelkurmay Başkanını atamak,

Millî Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak,

Millî Güvenlik Kuruluna Başkanlık etmek,

Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu kararıyla sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilân etmek ve kanun hükmünde kararname çıkarmak,

Kararnameleri imzalamak,

Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak,

Devlet Denetleme Kurulunun üyelerini ve Başkanını atamak,

Devlet Denetleme Kuruluna inceleme, araştırma ve denetleme yaptırtmak,

Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek,

Üniversite rektörlerini seçmek,

c)  Yargı ile ilgili olanlar:

Anayasa Mahkemesi üyelerini, Danıştay üyelerinin dörtte birini, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Askerî Yargıtay üyelerini, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek.

Cumhurbaşkanı, ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.

E.  Sorumluluk ve sorumsuzluk hali

MADDE 105- Cumhurbaşkanının, Anayasa ve diğer kanunlarda Başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, Başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır; bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur.

Cumhurbaşkanının resen imzaladığı kararlar ve emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yargı mercilerine başvurulamaz.

Cumhurbaşkanı, vatana ihanetten dolayı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte birinin teklifi üzerine, üye tamsayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla suçlandırılır.

F. Cumhurbaşkanına vekillik etme

MADDE 106- Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, görevine dönmesine kadar, ölüm, çekilme veya başka bir sebeple Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde de yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Cumhurbaşkanlığına vekillik eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.

G. Cumhurbaşkanı Genel Sekreterliği

MADDE 107- Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin kuruluşu, teşkilat ve çalışma esasları, personel atama işlemleri Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir.

H. Devlet Denetleme Kurulu

MADDE 108- İdarenin hukuka uygunluğunun, düzenli ve verimli şekilde yürütülmesinin ve geliştirilmesinin sağlanması amacıyla, Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulan Devlet Denetleme Kurulu, Cumhurbaşkanının isteği üzerine, tüm kamu kurum ve kuruluşlarında ve sermayesinin yarısından fazlasına bu kurum ve kuruluşların katıldığı her türlü kuruluşta, kamu kurumu niteliğinde olan meslek kuruluşlarında, her düzeydeki işçi ve işveren meslek kuruluşlarında, kamuya yararlı derneklerle vakıflarda, her türlü inceleme, araştırma ve denetlemeleri yapar.

Silahlı Kuvvetler ve yargı organları, Devlet Denetleme Kurulunun görev alanı dışındadır.

Devlet Denetleme Kurulunun üyeleri ve üyeleri içinden Başkanı, kanunda belirlenen nitelikteki kişiler arasından, Cumhurbaşkanınca atanır.

Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri, kanunla düzenlenir.