-Krizler ekonomisi

-Türkiye, 1924-2013 döneminde 16 ekonomik

kriz, 13 çift haneli büyüme yaşadı

-13 çift haneli büyümenin 7’si, 16 ekonomik

gerilemenin 3’ü Atatürk döneminde görüldü
-Atatürk döneminde 3 ekonomik kriz yaşayan

Türkiye’de, ekonomi 1927’de yüzde 12,8, 1932

yılında yüzde 10,8, 1935 yılında yüzde 3,1 küçüldü

-Yalnız, Atatürk döneminin 7 yılında ekonomi çift

haneli büyüdü. Hatta, dünyada büyük buhranın

yaşandığı 1929’da yüzde 21,6, 1936 yılında yüzde 23,2

gibi yüzde 20’lerin üzerinde büyüme oranları tutturuldu

-İkinci Dünya Savaşı’nın olduğu 1939-1945 yıllarında

5 kriz yaşayan Türkiye, 1940’da yüzde 4,9, 1941’de

yüzde 10,3, 1943’te yüzde 9,8, 1944’de yüzde 5,1,

1945’te ise yüzde 15,3 gibi rekor düzeyde küçüldü

-Türkiye, baz etkisi nedeniyle 1946 yılında ise yüzde 31,9

gibi rekor bir seviyede büyüdü

-1949 yılında yüzde 5 küçülen Türkiye, 1950-1953

döneminde yaşadığı yüzde 9,4, yüzde 12,8, yüzde 11,9,

yüzde 11,3 gibi yüksek büyüme oranlarının ardından,

1954 yılında yüzde 3 oranında ekonomik gerileme gösterdi

-1953 yılından 1966 yılına kadar çift haneli büyüme

sağlayamayan Türkiye’nin, 1966 yılındaki ekonomik gelişimi

yüzde 12’yi buldu. Bu tarihten sonra Türkiye çift haneli

büyüyemedi

-1979 yılında yüzde 0,5, 1980 yılında yüzde 2,8 küçülme

yaşayan Türkiye, 1994 yılında yüzde 6,1’lik ekonomik

gerileme gösterdi

-1999 yılında yüzde 3,4, 2001 yılında yüzde 5,7 küçülen

Türkiye, son ekonomik gerilemeyi, küresel ekonomik 

krizin yaşandığı 2009 yılında yüzde 4,8 ile gösterdi

Ankara - 29.05.2014 - Türkiye, ekonomik krizlere aşina bir ekonomi. Bu aşinalığa da 1924-2013 döneminde 16 yılını ekonomik krizle geçirmesi neden oldu. 90 yılda 16 ekonomik kriz, 13 çift haneli büyüme yaşayan Türkiye, tam bir "krizler ekonomisi" olarak tanımlanabilir. Cumhuriyet, hemen her alanda olduğu gibi ekonomide de gerçek bir başarı göstermiştir. Neredeyse yoktan bir ülke yaratmıştır. Bugün Türkiye, dünyanın 17’inci büyük ekonomisi ise bu bir başarıdır. Yeter mi? Yetmez. Daha iyi olabilir miydi? Olabilirdi. Bu krizler yaşanmasaydı. Ekonomi daha istikrarlı yönetilseydi, Türkiye, çok daha ileride olurdu. Çünkü, rakipleri Türkiye’den farklı olarak bir İkinci Dünya Savaşı yaşadı, bir sürü bölgesel savaşla uğraştı. Türkiye, iç karışıklıkları bir yana, Kıbrıs Barış Harekatı dışında, Cumhuriyet tarihini savaşsız geçirdi. Bu kadar uzun bir süre savaş olmaması, belki de bu topraklarda bir ilktir. 

Yine de yakın zamana kadar ekonomide Türkiye'nin ardında yer alan bazı ülkeler, Türkiye’yi fersah fersah geçtiler.

-1983 yılında Türkiye’yi geçen Güney Kore…

Örneğin Güney Kore… Daha 1983 yılına kadar Türkiye’den daha az bir milli gelire sahipti. 1980 yılında Türkiye’nin 94,3 milyar dolarlık gayri safi yurtiçi hasılası (GSYH), Güney Kore’nin 64,4 milyar dolarlık GSYH’si, Türkiye’nin 2 bin 235 dolar kişi başına yurtiçi geliri, Güney Kore’nin 1689 dolar kişi başına yurtiçi geliri vardı. Güneş Kore, kişi başına yurtiçi gelirde 1982 yılında, GSYH'da 1983 yılında Türkiye’yi geçti. 2013 yılına geldiğimizde Güney Kore, kişi başına 24 bin 329 dolar, Türkiye 10 bin 815 dolarlık yurtiçi gelire, Güney Kore 1 trilyon 221,8 milyar dolarlık GSYH’ye, Türkiye ise 827,2 milyar dolarlık GSYH’ye sahip durumdalar. 1980'de Türkiye'nin üçte ikisi kadar bir ekonomiye sahip Güney Kore, 2013 yılına gelene kadar Türkiye'nin 1,5 katı büyüklüğünde bir ekonomiye ulaştı.

-Çift haneli büyümeleri yarıdan fazlası Atatürk döneminde

Eski adı Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), yeni adı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) olan istatistik kurumu ile yıllık programlardaki verilerden yapılan hesaplamalara göre, 13 çift haneli büyümenin 7’si, 16 ekonomik gerilemenin 3’ü Atatürk döneminde görüldü.

Atatürk döneminde 3 ekonomik kriz yaşayan Türkiye’de, ekonomi 1927’de yüzde 12,8, 1932 yılında yüzde 10,8, 1935 yılında yüzde 3,1 küçüldü. Yalnız, Atatürk döneminin 7 yılında ekonomi çift haneli büyüdü. Hatta, dünyada büyük buhranın yaşandığı 1929’da yüzde 21,6, 1936 yılında yüzde 23,2 gibi yüzde 20’lerin üzerinde büyüme oranları tutturuldu. Bu dönemde, 1924 yılında yüzde 14,9, 1925’de yüzde 12,8, 1926’da yüzde 18,2, 1928’de yüzde 11, 1930’da yüzde 2,2, 1931’de yüzde 8,8, 1933’de yüzde 15,8, 1934’te yüzde 6, 1937’de yüzde 1,5, 1938’de yüzde 9,5 büyüme sağlandı.

-16 ekonomik krizin 5’i İkinci Dünya Savaşı yıllarında

İkinci Dünya Savaşı’nın olduğu 1939-1945 yıllarında 5 kriz yaşayan Türkiye’de, 1940’da yüzde 4,9, 1941’de yüzde 10,3, 1943’te yüzde 9,8, 1944’de yüzde 5,1, 1945’te ise yüzde 15,3 gibi rekor düzeyde küçüldü. Bu dönemde, sadece 1939 yılında yüzde 6,9 1942 yılında ise yüzde 5,6’lık büyüme görüldü.

Türkiye, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından, yıllarca küçülen ekonomi, baz etkisi nedeniyle 1946 yılında ise yüzde 31,9 gibi rekor bir seviyede büyüdü. 1945 yılı ekonomik küçülmede, 1946 yılı ise ekonomik büyümede Cumhuriyet tarihi rekorlarıdır. 1947 yılında yüzde 4,2, 1948 yılında yüzde 16,6 büyüyen Türkiye, 1949 yılında yeniden yüzde 5 küçüldü.

Çok partili hayata geçen ve muhalefetteki Demokrat Parti’nin iktidarının ilk 4 yılı ekonomik büyümede oldukça iyi geçti. Türkiye, 1950-1953 döneminde yaşadığı yüzde 9,4, yüzde 12,8, yüzde 11,9, yüzde 11,3 gibi yüksek büyüme oranlarının ardından, 1954 yılında yüzde 3 oranında ekonomik gerileme gösterdi. Ekonomi, 1955 yılında yüzde 7,9, 1956’da yüzde 3,2, 1957 yılında yüzde 7,8, 1958 yılında yüzde 4,5, 1959 yılında yüzde 4,1, 27 Mayıs darbesinin yaşandığı 1960 yılında ise yüzde 3,4 büyüdü. 1961 yılında yüzde 2’ye inen büyüme, 1962 yılında yüzde 6,2, 1963 yılında yüzde 9,7’ye kadar çıktı. 1964 yılında yüzde 4,1 olan büyüme, 1965 yılında yüzde 3,1 olarak gerçekleşti.  

-En son 1966’da çift haneli büyüme sağlandı

1953 yılından 1966 yılına kadar çift haneli büyüme sağlayamayan Türkiye’nin, Adalet Partisi iktidarında, 1966 yılındaki ekonomik gelişimi yüzde 12’yi buldu. 1966 yılı çift haneli büyümede son yıl oldu. Bu tarihten sonra, aradan geçen 48 yıla rağmen, Türkiye çift haneli büyüyemedi. Türkiye, 1967 yılında yüzde 4,2, 1968 yılında yüzde 8,6, 1969 yılında yüzde 4,5, 1970 yılında yüzde 4,8, 1971 yılında yüzde 7,4, 1972 yılında yüzde 9,6, 1973 yılında yüzde 5,1, Kıbrıs Barış Harekatı’nın yaşandığı 1974 yılında yüzde 3,7, 1976 yılında yüzde 9,3, 1977 yılında yüzde 3 büyüdü. Artık terör olaylarının gittikçe arttığı, Kıbrıs ambargosu ile petrol krizinin etkilerinin şiddetli bir şekilde görülmeye başlandığı 1978 yılında büyüme yüzde 1,2’ye kadar indi.  1979 yılında yüzde 0,5, 12 Eylül darbesinin olduğu 1980 yılında yüzde 2,8 küçülme yaşayan Türkiye, 1994 yılına kadar büyüme gösterdi. 1981 yılında yüzde 4,8, 1982 yılında yüzde 3,1 büyüyen Türkiye, ANAP iktidarında, 1984 yılında yüzde 7,1, 1985 yılında yüzde 4,3, 1986’da yüzde 6,8, 1987’de yüzde 9,8, 1988’de yüzde 1,5, 1989’da yüzde 1,6, 1990’da yüzde 9,4, 1991 yılında yüzde 0,4 büyüdü.

-Koalisyonlar dönemi

DYP, SHP iktidarında, 1992 yılında yüzde 6,4, 1993 yılında yüzde 8,1 büyüyen Türkiye, 1994 yılında tekrar krize girdi ve yüzde 6,1’lik ekonomik gerileme gösterdi. 1995 yılında yüzde 8, 1996 yılında yüzde 7,1 1997 yılında yüzde 8,3 1998 yılında yüzde 3,9 büyüyen Türkiye, Marmara ve Düzce depremlerinin yaşandığı 1999 yılında yüzde 3,4 küçüldü. 2000 yılında yüzde 6,8 büyüyen Türkiye, 2001 yılında yeniden krize girdi ve yüzde 5,7 küçülme yaşadı. Türkiye, 2002 yılında yüzde 6,2 büyüdü.

-Son küçülme 2009’da oldu

Türkiye, AKP iktidarının ilk yılında, 2003’te yüzde 5,3, 2004’te yüzde 9,4, 2005’de yüzde 8,4, 2006’da yüzde 6,9, 2007’da yüzde 4,7 büyüdü. Küresel ekonomik krizinin başladığı 2008 yılında büyüme yüzde 0,7’ye indi. Türkiye, şu ana kadarki son ekonomik gerilemeyi, küresel ekonomik krizin yaşandığı 2009 yılında, yüzde 4,8 ile gösterdi.

2010 yılında yüzde 9,2’yi bulan büyüme, 2011 yılında yüzde 8,8’e ulaştıktan sonra 2012 yılında yüzde 2,2’de kaldı. En son geçen yıl yüzde 4 büyüyen Türkiye ekonomisinin bu yıl yüzde 4 büyümeyi tutturması zor görünüyor. Son tahminler, büyümenin yüzde 2,5’de kalacağı yönünde.

-Kriz yılları

Cumhuriyet tarihi boyunca yaşanan büyüme rakamlarına bakarsak, 16 ekonomik gerilemenin 3’ünün Atatürk döneminde (1927, 1932, 1935 yılları), 5’inin İkinci Dünya Savaşı yıllarında CHP iktidarında (1940, 1941, 1943, 1944, 1945 yılları), 1’inin İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki CHP’nin tek parti döneminde (1949), 1’i Demokrat Parti iktidarında (1954), 1’i CHP iktidarı döneminde (1979), biri AP azınlık hükümeti döneminde (1980), 1’i 1994 DYP-SHP koalisyonunda, 2’si (1999 Marmara ve Düzce depremlerinin yılı, 2001 yılı) DSP, ANAP, MHP koalisyonunda, 1’i AKP iktidarı döneminde (2009, küresel ekonomik kriz yılı) yaşandı.  

-Çift haneli büyüme yılları

Yine Cumhuriyet dönemindeki çift haneli büyüme rakamlarının gerçekleştiği yıllara baktığımızda 13 yılın 7 yılının Atatürk döneminde (1924, 1925, 1926, 1928, 1929, 1933, 1936 yılları), 2 yılının İkinci Dünya Savaşı  sonrasındaki CHP’nin tek parti döneminde (1946, 1948), 3’ünün Demokrat Parti döneminde (1951, 1952, 1953 yılları), 1’inin Adalet Partisi iktidarı döneminde (1966 yılı) gerçekleştiğini görüyoruz.

-Yüzde 7-10 arasında büyüme yaşanan yıllar

Cumhuriyet tarihinde hızlı ekonomik büyümenin olduğu, yüzde 7 ile yüzde 9,9 arasında büyümenin gerçekleştiği yıllara baktığımızda, 2 yılın Atatürk döneminde (1931, 1938 yılları), 3’ünün Demokrat Parti iktidarı döneminde (1950, 1957 ve 1959 yılları), 1’inin Cumhuriyet tarihinin ilk koalisyonu olan CHP-AP iktidarı döneminde (1963 yılı), 1’inin Adalet Partisi iktidarı döneminde (1968 yılı), 2’si 12 Mart askeri darbesi döneminde (1971, 1972 yılları), 1’i AP, Milli Selamet Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi ve Cumhuriyetçi Güven Partisi’nden oluşan birinci Milliyetçi Cephe (MC) hükümeti döneminde (1976 yılı), ikisi ANAP iktidarı döneminde (1984 ve 1987 yılları), ikisi DYP-SHP koalisyonu döneminde (1993 ve 1995 yıllarında), 2’i DYP-CHP, ANAP-DYP, Refah Partisi-DYP, ANAP-DYP, ANAP-DSP ve Demokrat Türkiye Partisi koalisyonları döneminde (1996 ve 1997 yılları), 4’ü AKP iktidarı döneminde (2004, 2005, 2010 ve 2011 yılları) yaşandı.

-Büyümenin yüzde 3’ün altında kaldığı yıllar

Ekonomik büyümenin yüzde 3’ün altında gerçekleştiği yıllar ise 1930 yüzde 2,2, 1937 yüzde 1,5, 1961 yüzde 2, 1978 yüzde 1,8, 1988 yüzde 1,5, 1989 yüzde 1,6, 1991 yüzde 0,4, 2008 yüzde 0,7, 2012 yüzde 2,2 oldu. Bunlardan 1930 ve 1937 yılları Atatürk dönemine, 1961 yılı 27 Mayıs askeri rejimi dönemine, 1978 yılı CHP iktidarı dönemine, 1988, 1989 ve 1991 yılları ANAP iktidarı dönemine, 2008 ve 2012 yılları ise AKP iktidarı dönemine denk geliyor.

1924-2013 döneminde ekonomik büyüme oranları şöyle:

	Büyüme
	Oranı
Yıl	(Yüzde)
1923	-
1924	14.9
1925	12.8
1926	18.2
1927	-12.8
1928	11.0
1929	21.6
1930	2.2
1931	8.8
1932	-10.8
1933	15.8
1934	6.0
1935	-3.1
1936	23.2
1937	1.5
1938	9.5
1939	6.9
1940	-4.9
1941	-10.3
1942	5.6
1943	-9.8
1944	-5.1
1945	-15.3
1946	31.9
1947	4.2
1948	16.6
1949	-5.0
1950	9.4
1951	12.8
1952	11.9
1953	11.3
1954	-3.0
1955	7.9
1956	3.2
1957	7.8
1958	4.5
1959	4.1
1960	3.4
1961	2.0
1962	6.2
1963	9.7
1964	4.1
1965	3.1
1966	12.0
1967	4.2
1968	8.6
1969	4.5
1970	4.8
1971	7.4
1972	9.6
1973	5.1
1974	3.7
1975	6.3
1976	9.3
1977	3.0
1978	1.2
1979	-0.5
1980	-2.8
1981	4.8
1982	3.1
1983	4.2
1984	7.1
1985	4.3
1986	6.8
1987	9.8
1988	1.5
1989	1.6
1990	9.4
1991	0.4
1992	6.4
1993	8.1
1994	-6.1
1995	8.0
1996	7.1
1997	8.3
1998	3.9
1999	-3.4
2000	6.8
2001	-5.7
2002	6.2
2003	5.3
2004	9.4
2005	8.4
2006	6.9
2007	4.7
2008	0.7
2009	-4.8
2010	9.2
2011	8.8
2012	2.2
2013	4.0