-Cumhurbaşkanlığı seçiminde adaylık

-21 Ekim 2007’de yapılan halk oylaması sonucu kabul

edilen 5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının

Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanuna

göre, cumhurbaşkanlığı için kırk yaşını doldurmuş ve

yüksek öğrenim yapmış milletvekilleri veya bu niteliklere

ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları

arasından aday gösterilebilecek

-Görev süresi 5 yıl olacak ve iki defa seçilebilecek

-Cumhurbaşkanlığına milletvekilleri içinden veya Meclis

dışından aday gösterilebilmesi 20 milletvekilinin yazılı

teklifiyle mümkün olacak
-Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde

geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde 10’u

geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilecekler

-Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilecek

ve milletvekilliği sona erecek

-Mevcut duruma göre, AKP’nin 313, CHP’nin 130, MHP’nin

52, HDP’nin 27, BDP’nin 2 milletvekili var. Meclis’te 14

bağımsız milletvekili bulunuyor. Toplam 550

milletvekilliğinden 12’si de boşalmış durumda

-CHP ve MHP İslam İşbirliği Teşkilatı eski genel sekreteri

Ekmeleddin İhsanoğlu’nu ortak aday olarak gösterme

kararı aldı

-AKP ve HDP de Cumhurbaşkanlığı için aday gösterecekler

-3 aday dışında partilerinde muhalif konumunda bulunan

20 milletvekili bir araya gelirse aday gösterebiliyorlar. Son

Genel seçime göre, AKP, CHP ve MHP dışında yüzde 10’u

geçen parti yok. BDP, seçime bağımsız adaylarla girmişti

-AKP’nin yüzde 49,83, CHP’nin yüzde 25,98, MHP’nin

yüzde 13,01 oy aldığı seçimde, bağımsızların oyu yüzde 6,57

olmuştu. 3 parti ve bağımsızlar oyların yüzde 95,39’unu

almış, seçime katılan diğer 12 partinin oy toplamı

yüzde 4,61’de kalmıştı

-Yani, SP’nin, Has Parti’nin, BBP’nin ve seçime katılan diğer

9 partinin ortak aday çıkarmaları mümkün değil

Ankara - 18.06.2014 - Günlerdir cumhurbaşkanı adayları kim olacak diye konuşula dursun, büyük bir olasılıkla aday sayısı 4’den 3’e düştü. 21 Ekim 2007’de yapılan halk oylaması sonucu kabul edilen 5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, aday olmaya çeşitli sınırlar getiriyor. Bir kez cumhurbaşkanlığı seçilme niteliklerine sahip her Türk vatandaşı aday olamıyor. Oysa milletvekilliği adaylığı için böyle bir sınırlama yok. Parti aday göstermezse bile bağımsız adaylık yolu açık. Milletvekilleri de isterlerse aday olamıyorlar. Çünkü 20 milletvekilinin kendisini yazılı teklifle aday göstermesi gerekiyor. Partiler de eğer 20 milletvekiline sahip değilse tek başına aday gösteremiyorlar. 20 milletvekilliği olmayan partiler, ortak aday gösterebiliyor ancak bunun da sınırı var. Son genel seçimde aldıkları oy toplamları yüzde 10’u geçecek.

Kanuna göre, cumhurbaşkanlığı için 40 yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış milletvekilleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından aday gösterilebilecek.

Seçilecek cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıl olacak ve iki defa seçilebilecek. Yani ikinci kez kazanırsa 10 yıl cumhurbaşkanlığı yapabilecek. Sadece daha önce cumhurbaşkanlığı yapmış yaşayan eski cumhurbaşkanları ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ikinci kez aday gösterilirlerse 10 yıldan fazla cumhurbaşkanlığı yapmış olacaklar. Şu anda Abdullah Gül’ün yanı sıra, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren, 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer hayatta.

2007 Anayasa değişikliğinden önce,  cumhurbaşkanları bir defalığına 7 yıl için seçiliyorlardı. Bu değişikliği de 1961 Anayasası getirmişti.

-Atatürk ve İnönü 4 kez, Bayar 3 kez cumhurbaşkanı seçilmişti

1923-1961 arasında cumhurbaşkanları birden fazla ve her genel seçimden sonra TBMM’de seçiliyorlardı. Nitekim Mustafa Kemal Atatürk 1923-1938 arasında 15 yıl, İsmet İnönü 1938-1950 arasında 12 yıl, Celal Bayar 1950-1960 arasında 10 yıl cumhurbaşkanlığı yapmışlardı. Atatürk, 29 Ekim 1923, 1 Kasım 1927, 4 Mayıs 1931, 1 Mart 1935 yıllarında 4 kez, İnönü, 11 Kasım 1938, 3 Nisan 1939, 8 Mart 1943 ve 5 Ağustos 1946 yıllarında 4 kez, Bayar, 22 Mayıs 1950, 14 Mayıs 1954 ve 1 Kasım 1957 yıllarında 3 kez cumhurbaşkanı seçildiler.

1961 Anayasası 7 yıllık süre ve bir kez seçilme kuralı getirdi. 26 Ekim 1961’de Cemal Gürsel, 28 Mart 1966’da Cevdet Sunay, 6 Nisan 1973’te Fahri Korutürk, 7 Kasım 1982’de Kenan Evren, 31 Ekim 1989’da Turgut Özal, 16 Mayıs 1993’te Süleyman Demirel, 5 Mayıs 2000’de Ahmet Necdet Sezer, 28 Ağustos 2007’de Abdullah Gül cumhurbaşkanı seçildiler.

-Kenan Evren hariç bütün cumhurbaşkanlarını milletvekilleri seçti

Cumhuriyetin kurulduğundan beri cumhurbaşkanlarını milletvekilleri seçiyor. Sadece 12 Eylül 1980 darbesini kuvvet komutalarıyla birlikte yapıp kendisini Devlet Başkanı ilan eden Genelkurmay Başkanı Kenan Evren, 1982 Anayasası’nın geçici birinci maddesinde yer alan hüküm nedeniyle, milletvekilleri tarafından seçilerek değil, Anayasa’nın yüzde 91,37 oyla kabulü sonucu Cumhurbaşkanı olmuştur. Tabii bu oy oranı da göstermektedir ki Anayasa oylaması antidemokratik, kısıtlı bir ortamda, basın ve muhalefet susturularak yapılmıştır. 12. Cumhurbaşkanı ilk kez halk oyuyla seçilecek.

Kanuna göre, cumhurbaşkanlığına milletvekilleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi 20 milletvekilinin yazılı teklifiyle mümkün olacak. Başbakanlıktan farklı olarak cumhurbaşkanları meclis dışından da aday gösterilebiliyorlar. Anayasamıza göre başbakan atanabilmek için milletvekili olma zorunluluğu bulunuyor. Yalnız, cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilecek ve milletvekilliği sona erecek.

-TBMM’deki son durum

Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde 10’u geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilecekler. Mevcut duruma göre, AKP’nin 313, CHP’nin 130, MHP’nin 52 (Antalya Milletvekili Yusuf Ziya İrbeç MHP’den ihraç edildi. İtirazlara konu olan hukuki sürecin ardından TBMM kayıtlarına göre İrbeç MHP’li gözüküyor, MHP’ye göre, İrbeç MHP milletvekili değil ve MHP’nin 51 milletvekili var), HDP’nin 27, BDP’nin 2 milletvekili var. Meclis’te 14 bağımsız milletvekili (Yusuf Ziya İrbeç’in durumuna göre bağımsız sayısı 15 ya da 14) bulunuyor. Toplam 550 milletvekilliğinden 12’si de boşalmış durumda.

CHP ve MHP İslam İşbirliği Teşkilatı eski genel sekreteri (2004-2014), Türk bilim tarihi profesörü, akademisyen, diplomat ve yazar Ekmeleddin İhsanoğlu’nu ortak aday olarak gösterme kararı aldı.

AKP ve HDP de Cumhurbaşkanlığı için aday gösterecekler.

3 aday dışında partilerinde muhalif konumunda bulunan 20 milletvekili bir araya gelirse aday gösterebiliyorlar.

-2011 seçimlerinde yüzde 10’u 3 parti aştı

Son 12 Haziran 2011’de yapılan Milletvekili Genel Seçimi’ne göre, AK Parti, CHP ve MHP dışında yüzde 10’u geçen parti yok. BDP, seçime bağımsız adaylarla girmişti.

AK Parti’nin yüzde 49,83, CHP’nin yüzde 25,98, MHP’nin yüzde 13,01 oy aldığı seçimde, bağımsızların oyu yüzde 6,57 olmuştu. 3 parti ve bağımsızlar, oyların yüzde 95,39’unu almış, seçime katılan diğer 12 partinin oy toplamı yüzde 4,61’de kalmıştı.

Yani, Saadet Partisi’nin (SP), Halkın Sesi Partisi’nin (Has Parti), Büyük Birlik Partisi’nin (BBP) ve diğer 9 partinin ortak aday çıkarmaları mümkün değil.

Yüksek Seçim Kurulu’na (YSK) göre gümrük oyları dahil Türkiye geneli seçim sonuçları:

                                               Aldıkları Oy

Seçime Katılan Partiler                 (Yüzde)

Adalet ve Kalkınma Partisi               49,83

Cumhuriyet Halk Partisi                   25,98

Milliyetçi Hareket Partisi                  13,01

Saadet Partisi                                  1,27

Halkın Sesi Partisi                            0,77

Büyük Birlik Partisi                           0,75

Demokrat Parti                                0,65

Hak ve Eşitlik Partisi                        0,29

Demokratik Sol Parti                         0,25

Doğru Yol Partisi                              0,15

Türkiye Komünist Partisi                   0,15

Millet Partisi                                    0,14

Milliyetçi Muhafazakar Parti               0,08

Emek Partisi                                    0,07

Liberal Demokrat Parti                      0,04

Bağımsızlar                                     6,57

Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanacak.

Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılacak. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilmiş olacak.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılacak. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılacak. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olacak.

Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam edecek.

Aday gösterme 29 Haziran’da başlıyor 3 Temmuz’da bitiyor

YSK’nın Resmi Gazete’de yayımlanan kararına göre, Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilan edilen süre olan 29 Haziran 2014 Pazar günü ile 3 Temmuz 2014 Perşembe günü saat 17.00’ye kadar, adayların isimleri, muvafakat belgeleri ve gerekli diğer belgelerle birlikte Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na veya Yüksek Seçim Kurulu’na başvurularak aday gösterilecek. Başvurunun,Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na yapılması hâlinde tüm bilgi ve belgeler, başvuru süresinin bitiminden itibaren yirmi dört saat içinde, yani 4 Temmuz 2014 Cuma günü saat 17.00’a kadar, Yüksek Seçim Kurulu'na elden iletilecek. Aday gösterme süresinin sona erdiği tarihten itibaren hiçbir şekilde yeni aday gösterilemeyecek. 

YSK, 5 Temmuz 2014 Cumartesi günü yapacağı inceleme sonucunda adaylarla ilgili bilgi ve belgelerde eksiklik tespit etmesi halinde, eksikliklerin giderilmesi için 7 Temmuz 2014 Pazartesi günü saat 17.00’a kadar yani süre verecek.

Kesim aday listesi 11 Temmuz’da Resmi Gazete’de yayımlanacak

YSK, cumhurbaşkanı adaylarının bilgi ve belgeleri üzerinde yapılacak inceleme sonucunda seçilme yeterliğini ve aday gösterilme şartlarını taşıyanları gösteren geçici aday listesi düzenlenerek, 8 Temmuz 2014 Salı günü Resmi Gazete'de yayımlanacak. Cumhurbaşkanı adaylarına veya geçici aday listesine alınmamaya ilişkin, YSK’ya doğrudan yapılacak itirazlar, geçici aday listesinin Resmi Gazete'de yayımlandığı 8 Temmuz 2014 Salı günü saat 08.00'de başlayıp 9 Temmuz 2014 Çarşamba günü saat 17.00'de sona erecek. Cumhurbaşkanı geçici aday listesine yapılan itirazlar, YSK tarafından, 10 Temmuz 2014 Perşembe günü saat 17.00'ye kadar karara bağlanacak, 11 Temmuz 2014 Cuma günü kesin aday listesi, Resmi Gazete'de yayımlanacak. 

Eksikliklerin, verilen süre içinde aday tarafından giderilmemesi hâlinde, aday kendiliğinden adaylıktan çekilmiş sayılacak.

Her milletvekili bir aday için teklifte bulunabilecek

Her milletvekili bir aday için teklifte bulunabilecek. En son yapılan milletvekili genel seçimlerinde, aldıkları geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında, yüzde 10'u geçen siyasi partilerin gösterecekleri ortak adayda her bir siyasi parti bir aday için teklifte bulunabilecek.

İstenecek belgeler

Cumhurbaşkanı seçiminde adaylardan istenecek belgeler ise şöyle:

"Aday gösterenlerin milletvekili olduğunu gösterir kimlik belgesinin onaylı örneği veya TBMM’den alınmış belge örneği,

Adayın, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını gösteren nüfus cüzdanı örneği,

Yüksek öğrenim yapmış olduğunu gösteren onaylı diploma örneği,

İmzasını içeren yazılı muvafakati,

Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü'nden alınan adli sicil ve arşiv kaydının aslı,

6 adet arka fonu beyaz vesikalık renkli fotoğrafları ile fotoğrafın yüksek çözünürlüklü elektronik ortamda hazırlanmış hali."

Aday gösterilirse görevlerinden ayrılacaklar

Cumhurbaşkanı adayı gösterilen;

Hâkimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları,

Yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu üyeleri,

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyeleri,

Kamu kurumu ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri,

Belediye başkanları,

Subaylar ile astsubaylar,

Siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile belediye meclisi üyeleri, il genel meclisi üyeleri,

Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar,

Kamu bankaları ile üst birliklerin ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanlar,

aday listesinin kesinleştiği 11 Temmuz 2014 Cuma günü itibarıyla görevlerinden ayrılmış sayılacak. Bu durum, YSK tarafından aday gösterilenin bağlı bulunduğu bakanlığa veya kuruma bildirilecek. 

Adaylıktan vazgeçme, doğrudan ve şahsen YSK’ya yapılacak. Kesin aday listesinin Resmi Gazete'de yayımından itibaren, oy verme günü saat 17.00'ye kadar ölüm veya adaylıktan vazgeçme nedeniyle meydana gelebilecek eksilmeler, kesin aday listesinde değişiklik yapılmasını gerektirmeyecek. 

Genel oyla yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk oylaması 10 Ağustos 2014 Pazar günü gerçekleştirilecek. İlk oylamada hiçbir aday geçerli oyların salt çoğunluğunu (yüzde 50’dan fazlasını) alamazsa, 24 Ağustos 2014 Pazar günü ikinci oylama, ilk oylamada en fazla oy alan 2 adayın katılımıyla yapılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek.

Birleşik oy pusulasında fotoğraf da bulunacak

Kanuna göre, seçimde kullanılacak birleşik oy pusulasında, “cumhurbaşkanı adayları” ibaresi ile YSK tarafından çekilen kuraya göre sırası belirlenen adayların adı, soyadı ve fotoğrafı yer alacak. Baş harfleri büyük olan beyaz renk üzerine "Evet", kahverengi renk üzerine "Hayır" ibareleri yazılı, iki ayrı renkten oluşan birleşik oy pusulası kullanılacak. YSK, Cumhurbaşkanlığı seçiminin en çok oy alan iki adayın yarışacağı ikinci oylamada adaylardan birinin çekilmesi veya ölmesi halinde, seçimin “referandum” şeklinde yapılması için “Evet” ve “Hayır” oy pusulaları da bastıracak.

Almanya’da seçim 31 Temmuz’da başlıyor

Yurtdışındaki seçmenler de oy kullanabilecek. Örneğin 1 milyon 384 bin 410 seçmenin bulunduğu Almanya’da Türk vatandaşları Berlin, Düsseldorf, Essen, Frankfurt, Hannover, Karlsruhe ve Münih kentlerinde 31 Temmuz ile 3 Ağustos tarihleri arasında oy kullanabilecekler. Cumhurbaşkanı seçimi ilk oylamada seçilemezse Almanya'da ikinci tur seçimi 17-20 Ağustos tarihleri arasında yapılacak.

Oy kullanabilmek seçim tarihi itibarıyla 18 yaşını doldurmak Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak ve “Yurtdışı Seçmen Kütüğü”ne kayıt olmak gerekiyor. Bunun için de bağlı bulunulduğu konsolosa adres beyanında bulunmak yeterli. Yurtdışı Seçmen Kütüğü'nde kayıtlı olmadığını tespit eden Türk vatandaşları, bağlı bulundukları Başkonsolosluğa şahsen müracaat ederek,  “Adres Beyan Formu” doldurmak veya İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nün internet sitesinden indirebilecekleri “Yurtdışında Yaşayan Vatandaşlarımız İçin Adres Beyan Formu”nu doldurduktan sonra, nüfus cüzdanlarının önlü arkalı fotokopisiyle birlikte posta yoluyla bağlı bulundukları Başkonsolosluğa göndermek suretiyle adres beyanında bulunabilecekler.

Yurtdışında 2 milyon 750 bin 950 seçmen bulunduğu tahmin ediliyor. Cumhurbaşkanlığı seçiminde 56 ülkede oy kullanılacak. YSK’nın Cumhurbaşkanlığı seçiminde 400 milyon lira harcayacağı tahmininde bulunuluyor.