-Ekonomide 2013-2014 karşılaştırması…

-IMF’ye göre, Türkiye’de bu yıl milli gelir cari fiyatlarla

60,1 milyar dolar azalarak 767,1 milyar dolara inecek

-Yıllardır 10 bin dolarlarda seyreden kişi başına milli

gelir, bu yıl 895 dolar azalmayla 9 bin 920 dolara düşecek
-Satın alma gücü paritesiyle 45 milyar dolar artacak milli

gelir, 1,22 trilyon dolara çıkacak. Kişi başına milli gelir,

satın alma gücü paritesiyle, 415 dolar artışla 15 bin 767

dolara yükselecek

-Gayri safi ulusal tasarruf miktarı 1,5 milyar dolar

artarken, toplam yatırımlar 14,9 milyar dolar azalacak

-Enflasyon 0,61 puan artışla yüzde 8,01’e, nüfus 840 bin

artışla 77 milyon 324 bine çıkacak

-Genel kamu gelirleri 27,2, giderleri 21,4, net borç stoku

17,6, brüt borç stoku 20,9, cari işlemler açığı 16,4 milyar

dolar gerileyecek

Ankara - 28.06.2014 - Türkiye ekonomisinde 2013 ile 2014 yılı beklentilerini karşılaştırdığımızda ilginç sonuçlara ulaşıyoruz. Sonuçların bazıları olumlu iken, bazıları olumsuz gelişmeler beklendiğini gösteriyor. Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) Nisan ayı tahminlerine göre, Türkiye’de bu yıl milli gelir cari fiyatlarla 60,1 milyar dolar azalarak 767,1 milyar dolara inecek. IMF’ye göre, 2013 yılı GSYH’si 827,2 milyar dolardı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 10 Haziran 2014 tarihinde, ilk çeyrek GSYH verilerinde, 2013 GSYH’sini 820 milyar 12 milyon dolar olarak açıkladı. Büyüme hızını da ilk çeyrek için, beklentilerin çok üzerinde yüzde 4,3 olarak duyurdu. Uluslararası kuruluşlar Türkiye’nin 2014 yılında yüzde 2-2,6 bandında büyüyeceği yönünde tahminde bulunmuşlardı.  

-Tahminler yüzde 3-3,5 büyüme yönünde 

İlk çeyrek büyüme rakamları TÜİK tarafından açıklandıktan sonra, 2014 büyüme tahminlerini Dünya Bankası yüzde 2,4’den yüzde 3,5’e, Goldman Sachs yüzde 2’den yüzde 3,5’e, JP Morgan yüzde 1,9’dan yüzde 3’e, Morgan Stanley yüzde 2,5’den yüzde 3’e, Citigroup yüzde 2,2’den yüzde 3,5’e yükselttiler. Büyümenin ilk çeyrekte yüzde 4,3 çıkmasının ihracat ve kamu harcamalarındaki artışa dayandığını vurgulamakta fayda var. 

-Kişi başına gelir 10 bin doların altına inecek 

Yıllardır 10 bin dolarlarda takılıp kalan kişi başına milli gelir, IMF’ye göre, 2013 yılında 10 bin 815 dolarken, bu yıl 895 dolar azalmayla yine 10 bin doların altına, 9 bin 920 dolara düşecek. Türkiye, tipik bir orta gelir tuzağını yaşıyor. Her ülke mevcut ekonomik yapısıyla bir yere kadar milli gelirini artırıyor. O noktaya ulaşınca bir yerinde sayma, kapasitesinin sınırına gelme durumu oluyor. Türkiye de bunu yaşıyor. Milli gelirini örneğin 20 bin dolarlara çıkarması için yapısal sorunlarını çözmesi, ekonomik yapısını değiştirmesi, verimliliğini artırması gerekiyor ki bu da yüklü bir yatırım demek. Tabii bu yatırım karşılıksız değil. Bu yatırımı yaparsanız karşılığını alıyorsunuz ama kısa sürede böyle bir yatırımı yapmak da ülkeleri zorluyor. 

-Satın alma gücü paritesiyle milli gelir artacak 

IMF, satın alma gücü paritesiyle cari fiyatlarla 45 milyar dolar artacağını, milli gelirin 1 trilyon 174,2 milyar dolardan 1 trilyon 219,2 milyar dolara çıkacağını tahmin ediyor. Buna göre, kişi başına milli gelir satın alma gücü paritesiyle 415 dolar artışla 15 bin 767 dolara yükselecek. Türkiye’nin satın alma gücü paritesiyle 2013 yılı kişi başına milli gelirini IMF, 15 bin 353 dolar olarak veriyordu. Cari milli gelirdeki gerilemeye karşın, satın alma gücü paritesiyle milli gelirdeki artışın sebebi, satın alma gücü paritesiyle milli gelirin döviz kurundaki değişimlerden çok fazla etkilenmemesi. Cari fiyatlarla milli gelir, dolardaki yükseliş nedeniyle 2014 yılında dolar bazında gerileyecek, yoksa reel ekonomik küçülme yaşanmayacak. Bir diğer ifadeyle Türk Lirası bazında milli gelir artacak, hatta büyüme pozitif olacağı (uluslararası kuruluşların son tahminleri yüzde 3-3,5 bandında büyüyeceği şeklinde) için enflasyonun üzerinde çoğalacak.   

-Tasarruflar artacak, yatırımlar azalacak 

IMF tahminlerine göre, Türkiye’de gayri safi ulusal tasarruf miktarı 1,5 milyar dolar artarken, toplam yatırımlar 14,9 milyar dolar azalacak. Böylece, 2013 yılında 113,5 milyar dolar olan gayri safi ulusal tasarruf miktarı, 2014 yılında 115 milyar dolara çıkacak. Buna karşın toplam yatırımlar, 178,5 milyar dolardan 163,6 milyar dolara inecek. 

-Enflasyon artacak 

Tüketici fiyatları endeksinde (TÜFE) 2013 yılında ortalama yüzde 7,49 olan oranın, 2014 yılında yüzde 7,77’e, 2013 yılı sonunda yüzde 7,40 olan oranın ise 2014 yılsonunda yüzde 8,01’e çıkacağı ve 0,61 puan artacağı tahmini yapılıyor.

Türkiye nüfusu ise 840 bin artışla 76 milyon 484 binden 77 milyon 324 bine çıkacak.  

-Kamu gelir ve giderleri azalacak 

IMF, genel kamu gelirlerinin 27,2, giderlerinin 21,4, net borç stokunun 17,6, brüt borç stokunun 20,9, cari işlemler açığının 16,4 milyar dolar gerileyeceğini öngörüyor. Buna göre, 2013-2014 döneminde, genel kamu gelirleri 298,3 milyar dolardan 271,1 milyar dolara, giderleri 310,7 milyar dolardan 289,3 milyar dolara, genel kamu net borç stoku 226,1 milyar dolardan 208,6 milyar dolara, genel kamu brüt borç stoku 296,5 milyar dolardan 275,6 milyar dolara, cari işlemler açığı 65 milyar dolardan 48,6 milyar dolara inecek.

Bu kalemlerde miktardan çok, milli gelire oranlarına bakmak lazım… Genel kamu gelirlerinin milli gelire oranı yüzde 36,06’dan yüzde 35,34’e inecek olma iyi bir şey değil. Çünkü, genel kamu giderlerinin milli gelire oranı 2013-2014 döneminde 0,16 puan artışla yüzde 37,56’dan yüzde 37,72’ye çıkacağı tahmin ediliyor. 

-Genel kamu gelir açığı artacak 

Bu durum da genel kamu gelir açığı 12,4 milyar dolardan 18,2 milyar dolara çıkacak demektir. Net borç stokunun milli gelire oranının 2013-2014 döneminde yüzde 27,34’den yüzde 27,19’a inmesi olumlu olmakla beraber, az da olsa brüt borç stokunun oranının 0,08 puan artarak yüzde 35,85’den yüzde 35,93’e çıkması istenen bir durum değildir. Cari işlemler açığındaki azalmanın birinci sebebi, kurdaki artışın ihracatı rahatlatması ve hızlı ihracat artışına neden olması, buna karşın ithal mallarının pahalanması nedeniyle ithalattaki artışın sınırlanmasıdır. Cari işlemler açığında 16,4 milyar dolar gibi büyük miktardaki azalmanın aynı şekilde milli gelirdeki orana yansımamasının sebebi, kurdaki artış nedeniyle milli gelirin de cari fiyatlarla dolar bazında azalmasıdır. Yine de cari işlemler açığının milli gelire oranının yüzde 7,86’dan yüzde 6,34’e inmesini çok olumlu bir gelişme olarak değerlendirmek gerekir. Bu durum, ülkenin bir döviz krizine girmesini önler.

Yalnız döviz kurlarındaki aşırı artış da yurtdışından veya yurtiçinden döviz bazında borçlanmış kamunun ve özellikle de döviz bazında çok büyük miktarlarda borçlanmış özel sektörün borçlarını çevirememe riskine sebep olabilir. Bu da hiç istenmeyen bir durumdur ve iflasları ve binlerce kişinin işsiz kalmasını beraberinde getirir. Özellikle bankalar başta olmak üzere özel sektörün döviz riskini üzerinde tutmaması, döviz açığı bulunmaması hayati önemdedir. Ekonomiyi yönetmek keskin bıçak sırtında dans etmek gibidir. Kararları alırken, etraflıca, bütün artıları ve eksileriyle düşünülmeli, ani kararlardan kaçınılmalı, alınması gereken kararlar da geciktirilmeden bir an önce alınmalıdır. Merkez Bankası’nın faiz politikasını da bu çerçevede değerlendirmek yerinde olur.

IMF tahminlerine göre 2013 ve 2014 yıllarında Türkiye ekonomisi: 

Türkiye	2013	2014	Değişim
GSYH (Milyar Dolar)	827,2	767,1	-60,1
KBMG (Dolar)	10.815	9.920	-895
SGP-GSYH (Milyar Dolar)	1.174,2	1.219,2	45,0
SGP-KBMG (Dolar)	15.353	15.767	415
Dünya Ekonomisindeki Payı (Yüzde)	1,35	1,34	-0,01
Toplam Yatırımın GSYH'ye Oranı (Yüzde)	21,57	21,33	-0,25
Toplam Yatırımlar (Milyar Dolar)	178,5	163,6	-14,9
Gayri Safi Ulusal Tasarruf Oranı (Yüzde)	13,72	14,99	1,27
Gayri Safi Ulusal Tasarruf (Milyar Dolar)	113,5	115,0	1,5
TÜFE (Ortalama)	7,49	7,77	0,28
TÜFE (Yılsonu)	7,40	8,01	0,61
İşsizlik Oranı (Yüzde)	9,73	10,16	0,44
Nüfus (Bin Kişi)	76.484	77.324	840
Genel Kamu Gelirlerinin GSYH'ye Oranı (Yüzde)	36,06	35,34	-0,71
Genel Kamu Gelirleri (Milyar Dolar)	298,3	271,1	-27,2
Genel Kamu Giderlerinin GSYH'ye Oranı (Yüzde)	37,56	37,72	0,16
Genel Kamu Giderleri (Milyar Dolar)	310,7	289,3	-21,4
Genel Kamu Net Borç Stokunun GSYH'ye Oranı (Yüzde)	27,34	27,19	-0,15
Genel Kamu Net Borç Stoku (Milyar Dolar)	226,1	208,6	-17,6
Genel Kamu Brüt Borç Stokunun GSYH'ye Oranı (Yüzde)	35,85	35,93	0,08
Genel Kamu Brüt Borç Stoku (Milyar Dolar)	296,5	275,6	-20,9
Cari İşlemler Açığının GSYH'ye Oranı (Yüzde)	7,86	6,34	-1,52
Cari İşlemler Açığı (Milyar Dolar)	65,0	48,6	-16,4

Kaynak: IMF