-En başarılı dönem Atatürk dönemi…

-Atatürk döneminde ülke ekonomisi yıllık ortalama

yüzde 7,4 büyüdü. GSYH, 15 yılda 2013 fiyatlarıyla

12,1 milyar dolardan, 35,2 milyar dolara çıktı

-12 yılın 6 yılı İkinci Dünya Savaşı yıllarına rastlayan

İsmet İnönü döneminde ekonomi yıllık ortalama

yüzde 1,3 büyüyerek 35,2 milyar dolardan 41 milyar

dolara yükseldi

-Türkiye ekonomisi, yıllık ortalama olarak Celal Bayar

ve Cevdet Sunay dönemlerinde yüzde 6,3, Cemal Gürsel

döneminde yüzde 6,1, Turgut Özal döneminde yüzde 6

büyüdü

-Ekonomi yıllık ortalamada, Ahmet Necdet Sezer

döneminde yüzde 4,9, Kenan Evren döneminde

yüzde 4,8, Süleyman Demirel döneminde yüzde 3,4,

Fahri Korutürk döneminde yüzde 2,8 büyüme gösterdi

-Ekonomik büyüme Abdullah Gül’ün 2007-2013

döneminde ise yıllık ortalama yüzde 3,2 oldu

Ankara - 13.08.2014 - Türk ekonomisi, Cumhuriyet döneminde, 1923-2013 döneminde yıllık ortalama yüzde 4,8 büyüdü. 2013 fiyatlarıyla 1923 yılında 12,1 milyar dolar olan ekonomik büyüklük, 2013 yılında 820 milyar doları geçti. 1923 yılında 12 milyon 475 bin olan yıl ortası nüfus, 2013 yılında 76 milyon 55 bine ulaştı. Kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla da, 2013 fiyatlarıyla 969 dolardan 10 bin 782 dolara çıktı. Böylece, 1923-2013 döneminde nüfusu 6,1 katına yükselen Türkiye’nin, ekonomisi 67,8, kişi başına geliri de 11,1 katına ulaştı.

-16 küçülme 5’i İkinci Dünya Savaşı yıllarında

Türkiye, bu dönemde yıllık ortalama yüzde 4,8 büyüse de bazı yıllar ekonomide küçülme yaşadı. Ekonomi, reel olarak, 16 kez küçüldü. Cumhuriyet dönemindeki ilk küçülme Mustafa Kemal Atatürk döneminde (1923-1938) 1927 yılında yüzde 12,8 ile görüldü. Yine Atatürk döneminde, 1932 yılında yüzde 10,75, 1935 yılında yüzde 3,05 küçülme görüldü.

İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanlığı dönemi (1938-1950), İkinci Dünya Savaşı yıllarına denk geldiği için sorunlu oldu. İnönü döneminde, ekonomi, 1940 yılında yüzde 4,9, 1941 yılında yüzde 10,3, 1943 yılında yüzde 9,8, 1944 yılında yüzde 5,1, 1945 yılında yüzde 15,3 ve 1949 yılında yüzde 5 küçülmekten kurtulamadı.

Türk ekonomisi Celal Bayar döneminde (1950-1960), 1954 yılında yüzde 3 küçüldü. 1954 yılından 1979 yılına kadar küçülme yaşamayan Türk ekonomisi Fahri Korutürk döneminde (1973-1980), uluslararası petrol krizi, Kıbrıs Barış Harekatı harcamaları ve sonrasında Türkiye’ye uygulanan ambargo ve terör olayları nedeniyle sıkıntılı bir dönem geçirdi. Ekonomi, yüksek enflasyon ve devalüasyon sarmalına girdi. Fiyatı çok fazla yükselen petrolün gittikçe artan faturası nedeniyle büyük dış ticaret ve cari açık sorunlarıyla karşılaştı. Sonuçta 1979 yılında ekonomi yüzde 0,5, 1980’de yüzde 2,8 küçüldü.

Aşırı değerlenen Türk Lirası, artan bütçe açıkları ve cari açık 1994’de ekonomiyi krize soktu. 1993 yılında Cumhurbaşkanı seçilen Süleyman Demirel döneminde (1993-2000) ekonomi, 1994 yılında yüzde 6,1 küçüldü. 1999 yılında, yaşanan 17 Ağustos ve 12 Kasım depremlerinin de etkisiyle ekonomi yüzde 3,4 daraldı. Ahmet Necdet Sezer döneminde (2000-2007), çıpa sistemi nedeniyle aşırı değerlenen Türk Lirası, bankacılık krizi, siyasi kriz 2001 yılında ekonominin yüzde 5,7 küçülmesine neden oldu.

2008 yılının son çeyreğinde ABD başlayan, başta Avrupa ülkeleri olmak üzere dünyanın bütün gelişmiş ülkelerine yayılan finans krizi, dünya devi bankalarının batmasıyla sonuçlandı ve 2009 yılında çoğu ülke ekonomik krize girdi. 2007 yılında Cumhurbaşkanı seçilen Abdullah Gül’ün dönemine (2007-2014) rastlayan 2009 krizinde Türkiye, yüzde 4,8 oranında küçüldü.

-13 çift haneli büyümenin 7’si Atatürk döneminde

Buna karşın Atatürk döneminde ekonomi, 1924 yılında yüzde 14,9, 1925 yılında yüzde 12,3, 1926 yılında yüzde 18,2, 1928 yılında yüzde 11, 1929 yılında yüzde 21,6, 1933 yılında yüzde 15,8, 1936 yılında yüzde 23,2 gibi 7 kez çift haneli büyüdü.    

Çift haneli büyüme İsmet İnönü döneminde, 1946 yılında yüzde 32 (İkinci Dünya Savaşı’ndaki ekonomik küçülme sonrası baz etkisini dikkate almak lazım) ve 1948 yılında yüzde 16,6 ile iki kez yaşandı.

Celal Bayar döneminde, 1951 yılında yüzde 12,8, 1952 yılında yüzde 11,9 ve 1953 yılında yüzde 11,3 ile üç kez çift haneli büyüme görüldü.

Ekonomide son çift haneli büyüme 1966 yılında (Cemal Gürsel’in sürekli hastalık nedeniyle Cumhurbaşkanlığı’nın sonlandırılıp, Cevdet Sunay’ın Cumhurbaşkanı seçildiği yıl) yüzde 12 ile görüldü.

Sonuçta, artısıyla eksisiyle Türk ekonomisi Cumhuriyet döneminde oldukça başarılı bir dönem çizdi. Ülke, neredeyse Ortaçağ ekonomik yapısından alınıp, Dünya Bankası tanımıyla yüksek orta gelirli bir ülke haline dönüştürüldü. Görünen o ki, bu ekonomik değişimi, Cumhuriyet başarıyla yaptı. Daha iyisi olabilir miydi? Mümkün. Bazı ülkeler (Güney Kore gibi) çok daha hızlı bir ekonomik büyüme ve dönüşüm gerçekleştirdiler. Buna karşın çoğu ülke de (en başta yine 1,3 milyar dolar gibi bir borcunu ödeyemeyerek temerrüde düşüp iflas eden Arjantin gelir. Ki bu ülke 1930’lu yıllarda Fransa’dan bile zengin bir ülke olarak dünyanın refahta 9’uncu ülkesiydi) Türkiye’den çok daha başarısız bir ekonomik gelişim göstermiştir.

-En başarılı dönem Atatürk dönemi

Yalnız şu kesin ki, ekonomide, Cumhuriyet tarihinin hemen bütün alanlarda olduğu gibi en başarılı dönemi Mustafa Kemal Atatürk dönemidir. Atatürk döneminde ülke ekonomisi yıllık ortalama yüzde 7,4 büyüdü. Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH), 15 yılda 2013 fiyatlarıyla 12,1 milyar dolardan, 35,2 milyar dolara çıktı. Bu dönemde nüfus 12 milyon 475 binden 16 milyon 916 bine, kişi başına yurtiçi gelir de 2013 fiyatlarıyla 969 dolardan 2 bin 83 dolara yükseldi.

-İsmet İnönü dönemi

1938-1950 arasında görev yaptığı, 12 yılın 6 yılı İkinci Dünya Savaşı yıllarına rastlayan İsmet İnönü döneminde, 6 yıl küçülen ekonomi, yıllık ortalama yüzde 1,3 büyüyerek, 2013 fiyatlarıyla 35,2 milyar dolardan 41 milyar dolara çıktı. Bu dönemde nüfus 16 milyon 916 binden 20 milyon 809 bine yükselirken, kişi başına gelir, büyümenin nüfus artışının altında kalması nedeniyle 2 bin 83 dolardan 1968 dolara indi. 

Türkiye ekonomisi, yıllık ortalama olarak Celal Bayar ve Cevdet Sunay dönemlerinde yüzde 6,3, Cemal Gürsel döneminde yüzde 6,1, Turgut Özal döneminde yüzde 6 büyüdü.

Ekonomi yıllık ortalamada, Ahmet Necdet Sezer döneminde yüzde 4,9, Kenan Evren döneminde yüzde 4,8, Süleyman Demirel döneminde yüzde 3,4, Fahri Korutürk döneminde yüzde 2,8 büyüme gösterdi.

Ekonomik büyüme Abdullah Gül’ün 2007-2013 döneminde ise yıllık ortalama yüzde 3,2 oldu. 2014 yılı henüz tamamlanmadığından hesaplamalara 2014 yılını dahil edemiyoruz, yalnız ilk çeyrekte ekonomi yüzde 4 büyüdü. Tahminler, yıllık büyümenin yüzde 4’ün altında kalacağı şeklinde. Bundan dolayı 2007-2013 ortalaması olan yıllık yüzde 3,2 büyümenin 2014 yılı dahil edildiğinde çok fazla değişmeyeceğini şimdiden söyleyebiliriz.

-Celal Bayar dönemi

1950-1960 arasında görev yapan Türkiye’nin üçüncü ve ilk sivil Cumhurbaşkanı Celal Bayar döneminde ekonomi yüzde 6,3 büyüyerek, 2013 fiyatlarıyla 41 milyar dolardan 75,4 milyar dolara çıktı. Nüfus 20 milyon 809 binden 27 milyon 509 bine, kişi başına yurtiçi gelir de 1968 dolardan 2 bin 740 dolara yükseldi.

-Cemal Gürsel dönemi

27 Mayıs 1960 darbesinden sonra Devlet Başkanı olan, 1961 yılında da Cumhurbaşkanı seçilen Cemal Gürsel döneminde (1960-1966), 2013 yılı fiyatlarıyla ekonomi, yıllık yüzde 6,1 artışla 75,4 milyar dolardan 107,6 milyar dolara, nüfus 27 milyon 509 binden 31 milyon 934 bine, kişi başına yurtiçi gelir de 2 bin 740 dolardan 3 bin 371 dolara çıktı.

-Cevdet Sunay dönemi

Cemal Gürsel’in sürekli rahatsızlık nedeniyle Cumhurbaşkanlığı’nın Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından sonlandırılmasının ardından 1966 yılında Cumhurbaşkanı seçilen Cevdet Sunay döneminde (1966-1973) ekonomi 107,6 milyar dolardan yıllık yüzde 6,3 ortalama büyümeyle 1973 yılında 165 milyar dolara yükseldi. Bu dönemde nüfus 31 milyon 934 binden 38 milyon 72 bine, kişi başına yurtiçi gelir ise 3 bin 371 dolardan 4 bin 333 dolara ulaştı.

-Fahri Korutürk dönemi

1970 yıllar Türkiye’de 12 Mart 1971 darbesi, gençlik hareketleriyle ve terör olaylarıyla geçti. Arap-İsrail savaşları ve petrol karteli OPEC’in kurulması, OPEC’in petrol ambargoları, tüm dünyada enerji fiyatlarını artırdı enflasyon yarattı. ABD’nin altın para standardını sürdürememesi de devalüasyonlara neden oldu. 1974 yılında Kıbrıs Barış Harekatı’nı yapmak zorunda kalan Türkiye, hem bu harekatın ekonomik yükü, arkasından Türkiye’ye uygulanan ambargo, hem petrolde dışa bağımlılığı hem de olayların yönetimi istikrarsızlaştırması nedeniyle sıkıntılı bir dönem geçirdi. 1973-1980 arasında görev yapan Fahri Korutürk zamanında, nüfus 38 milyon 72 binden 44 milyon 438 bine, ekonomi, 2013 yılı fiyatlarıyla, yıllık ortalama yüzde 2,8 büyümeyle 165 milyar dolardan 200,6 milyar dolara, kişi başına yurtiçi gelir de 4 bin 333 dolardan 4 bin 513 dolara yükseldi.

-Kenan Evren dönemi

12 Eylül 1980 darbesiyle Devlet Başkanı, 1982 Anayasası’nın halk oyuyla kabulüyle otomatik olarak seçilmeden Cumhurbaşkanı olan Kenan Evren döneminde (1980-1989), ekonomi yıllık ortalama yüzde 4,8 büyümeyle, 2013 yılı fiyatlarıyla 200,6 milyar dolardan 304,9 milyar dolara, kişi başına yurtiçi gelir 4 bin 513 dolardan 5 bin 555 dolara, nüfus ise 44 milyon 438 binden 54 milyon 893 bine çıktı.

-Turgut Özal dönemi

1983-1989 döneminde Başbakanlık yapan Turgut Özal’ın, 1989’da Cumhurbaşkanı seçilmesiyle Celal Bayar’dan sonra ikinci kez asker olmayan biri Cumhurbaşkanlığı’na geldi. 1993 yılında vefat eden Turgut Özal döneminde (1989-1993) ekonomi yıllık ortalama yüzde 6 büyümeyle, 2013 yılı fiyatlarıyla 304,9 milyar dolardan 385,1 milyar dolara, kişi başına yurtiçi gelir 5 bin 555 dolardan 6 bin 486 dolara, nüfus ise 54 milyon 893 binden 59 milyon 367 bine yükseldi.

-Süleyman Demirel dönemi

Turgut Özal’ın ölümüyle 1991 yılında yedinci kez Başbakan olan Süleyman Demirel, 1993 yılında Cumhurbaşkanlığı’na seçildi. 2000 yılına kadar bu görevde kalan Demirel döneminde, 1994 ve 1999 ekonomik krizleri yaşandı, ülke koalisyonlarla yönetildi. 1999 yılında 17 Ağustos Gölcük (büyük Marmara depremi) ve 12 Kasım Düzce depremleri de ekonomiyi sarstı. Sonuçta, Demirel döneminde, ekonomi yıllık ortalama yüzde 3,4 büyüyerek 2013 fiyatlarıyla 385,1 milyar dolardan 485,3 milyar dolara, kişi başına yurtiçi gelir 5 bin 555 dolardan 7 bin 554 dolara, nüfus ise 59 milyon 367 binden 64 milyon 252 bine çıktı.

-Ahmet Necdet Sezer dönemi

2000 yılında Cumhurbaşkanı seçilen Ahmet Necdet Sezer’in dönemi de (2000-2007) sıkıntılı başladı. Çıpa sistemi nedeniyle aşırı değerlenen Türk Lirası, bankacılık krizi ve Milli Güvenlik Kurulu’nda Cumhurbaşkanı Sezer ve Başbakan Bülent Ecevit arasında Ecevit’in ifadesiyle Sezer’in Ecevit’e Anayasa kitapçığını fırlatması nedeniyle başlayan siyasi kriz, iyice belirgin bir durum almış ekonomik krizin iki-üç gün içinde içinden çıkılmayacak bir hal almasına, tabiri caizse kontrolden çıkmış arabanın duvara toslamasına neden oldu. Nitekim 2001 yılında ekonomi yüzde 5,7 küçüldü. Ekonomi, ABD’den apar topar çağrılan Dünya Bankası Başkan Yardımcısı Kemal Derviş’e teslim edildi. Sezer döneminde, Türk ekonomisi yıllık ortalama yüzde 4,9 büyüyerek 2013 fiyatlarıyla 485,3 milyar dolardan 678,4 milyar dolara, kişi başına yurtiçi gelir 7 bin 554 dolardan 9 bin 662 dolara, nüfus ise 64 milyon 252 binden 70 milyon 215 bine yükseldi.

-Abdullah Gül dönemi

Anayasa Mahkemesi’nin Cumhurbaşkanlığı seçiminde oylamaya katılanların sayısının da 367 olması gerektiği yönündeki kararı sonrası siyasi kriz yaşanması ve erken seçime gidilmesinin ardından 2007 yılında Cumhurbaşkanı seçilen Abdullah Gül’ün Cumhurbaşkanlığı dönemi, önümüzdeki günlerde (28 Ağustos 2014) sona erecek. Gül döneminde dünya ekonomik krizi yaşandı. Bazı ekonomistler, 2008-2012 döneminde yaşanan bu krizi, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ile karşılaştırmaktadır. Çok uzun vadeli mortgage kredileriyle özellikle konut piyasasının şişmesi sonucu ortaya çıkan kriz, konut piyasasının çökmesiyle ortaya çıktı. Bear Stearns, Lehman Brothers, Merrill Lynch yatırım bankaları ile dev sigorta firması AIG (American International Group) iflas etti. Bear Stearns, JP Morgan Chase bankasına satıldı. 2008 yılının son çeyreğinde ABD başlayan kriz, başta Avrupa ülkeleri olmak üzere dünyanın bütün gelişmiş ülkelerine yayıldı.2009 yılında Türkiye’nin de içinde bulunduğu çok sayıda ülke ekonomik krize girdi.

2007 yılında Cumhurbaşkanı seçilen Abdullah Gül’ün dönemine (2007-2014) rastlayan 2009 krizinde, Türkiye, yüzde 4,8 oranında küçüldü.

Gül’ün döneminde, 2014 yılı hariç tutulduğunda (2014 yılı henüz tamamlanmadığından hesaplamalara dahil edilemedi) ekonomi, 2013 fiyatlarıyla yıllık ortalama yüzde 3,2 büyüyerek 678,4 milyar dolardan 820 milyar dolara çıktı. Bu dönemde kişi başına yurtiçi gelir, 9 bin 662 dolardan 10 bin 782 dolara, nüfus ise 70 milyon 215 binden 76 milyon 55 bine yükseldi.