- Yolsuzluğun boyutları
-Yolsuzluğun maliyeti küresel hasılanın yüzde 5’ini oluşturuyor
-Toplumların başının belası olan yolsuzluğun maliyeti 2015 yılında kabaca
bir hesapla 4 trilyon doları aşacak
-Benzer hesapla, Türkiye’de 2015 yılında yolsuzluğun maliyeti en az
40 milyar doları bulacak
-Halktan çalınan 40 milyar dolarla neler yapılabileceğini de düşünmek bile zor
-İş dünyasının yüzde 46'sı önümüzdeki dönemde yolsuzluğun artacağını düşünüyor
Türkiye’nin, ta Osmanlı’nın ilk dönemlerine kadar
giden, bazı tarihçilere göre Osmanlı’yı Avrupa’nın hasta adamına dönüştüren
yolsuzlukta uzun bir geçmişi olsa da son yıllarda ayyuka çıkan bir yolsuzluk,
usulsüzlük, rüşvet sürecini, basında yer alması nedeniyle hepimiz neredeyse
naklen izliyoruz.
İçleri dolar, avro dolu ayakkabı kutuları, dönemin
bakan çocuklarının evinde bulunan para sayma makineleri, bir türlü
sıfırlanamayan dolarlar, avrolar, görevinden istifa eden dört bakandan en az
üçünün dahil olduğu, 17 ve 25 Aralık süreçleri, ülkenin tam anlamıyla bir
yolsuzluk bataklığına saplandığını, güç sahiplerinin en tepedekiler dahil,
neredeyse hepsinin bu süreçte temiz kalmayı beceremediğini görüyoruz.
Nitekim 4 bakanın istifasıyla, bir kamu bankası genel
müdürünün, bazı bakan çocuklarının gözaltına alınmasıyla sonuçlanan operasyonlar
silsilesinde, iktidar, sürece hakim olarak, hukuka müdahale ederek, süreci
ateşleyen kamu görevlilerini yerlerinden alarak ayakta kalmayı başardı. Başardı
ama iktidarın bu süreçte zarar görmediğini söylemek hiç de mümkün değil.
İktidar tarafından bir sivil darbe teşebbüsü,
muhalefet tarafından bir yolsuzluk bataklığı olarak adlandırılan bu sürecin
yansımaları, geçmişte birlikte yan yana çalışmış iktidar, Fettullah Gülen
cemaati ortaklığını bozdu iki tarafı karşı karşıya getirdi. Taraflar arasında hala
süren amasız bir savaşa neden oldu.
Ki bu ortaklık, ordu komutanları, hatta eski Genel
Kurmay Başkanı dahil çok sayıda asker, sivil, gazeteci, aydın, üst düzey memur,
akademisyenin Silivri’de Ergenekon, balyoz gibi örgütlenmelerle suçlanıp, darbe
teşebbüsü iddialarıyla yargılanmasını ve tutuklanmasını sağlamıştı.
Rüşvet ve yolsuzluğun tanımı
Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük, rüşveti
“yaptırılmak istenen bir işte yasa dışı kolaylık ve çabukluk sağlanması için
bir kimseye mal veya para olarak sağlanan çıkar”, yolsuzluğu ise “bir görevi,
bir yetkiyi kötüye kullanma” olarak tanımlıyor.
Dünya Bankası ise yolsuzluğu “kamu gücünün özel
çıkarlar amacıyla kötüye kullanılması” olarak tanımlıyor.
Aslında yolsuzluk ve rüşvetle ilgili bir uluslararası
sözleşme de var. Aralarında Türkiye’nin bulunduğu çok sayıda ülke, Ekonomik
İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) tarafından hazırlanan “Uluslararası
Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Rüşvet Verilmesinin Önlenmesi
Sözleşmesi” imzalamış durumda. Sözleşme 15 Şubat 1999 tarihinde yürürlüğe
girmiş, Türkiye onay sürecini 2000 yılında tamamlamış.
Yolsuzluk Algısı Endeksi olarak çevrilebilecek bir
endeksi, 1995 yılından bu yana Uluslararası Şeffaflık Örgütü düzenli olarak
açıklıyor. Raporda, konunun uzmanların görüşleri ve kamuoyu araştırmaları
sonucunda ülkelerdeki yolsuzluk algısı tespit ediliyor ve ülkelere 10 ile 0
arasında bir puan veriliyor. Burada 100 puan temiz demekken, 0’a (sıfıra) doğru
gidildikçe yolsuzluk artıyor.
Yolsuzlukta en temiz ülkeler
Danimarka, Finlandiya, Yeni Zelanda
En son 2012 raporuna göre, yolsuzluğun en az olduğu ve
dolayısıyla en temiz ülkeler, Danimarka, Finlandiya, Yeni Zelanda. Bu ülkeler
100 üzerinden 90 puan almış. İlk 10’da 88 puanla İsveç, 87 puanla Singapur, 86
puanla İsviçre, 85’er puanla Avustralya ve Norveç, 84’er puanla Kanada ve
Hollanda var. Büyük ülkelerden Almanya 79 puanla 13’ncü, Japonya ve İngiltere
74’er puanla 17’nci, ABD 73 puanla 19’ncu, Fransa 71 puanla 22’nci
sırada.
Türkiye’nin yolsuzluk notu:
100 üzerinde 49
Peki Türkiye’nin durumu ne diye baktığımızda,
Türkiye’nin, Çek Cumhuriyeti, Letonya, Malezya ile birlikte 49 puanla 54’ncü
sırada olduğunu görüyoruz.
Yine gelişmiş ülkelerden İtalya’nın 42 puanla 71’nci
sırada ancak yer alabiliyor. “Temiz Eller” operasyonunun İtalya’yı pek de
temizleyemediğini söylemek mümkün.
176 ülkenin değerlendirildiği araştırmada, son 3’de
ise 100 üzerinden 8 puanla Afganistan, Kuzey Kore ve Somali’nin olduğunu
görüyoruz.
Yolsuzluk konusunda, Türk Sanayicileri ve İşadamları
Derneği (TÜSİAD) de “İş Dünyası Bakış Açısıyla Türkiye’de Yolsuzluk”
semineriyle bir anket açıkladı.
Ankette, gelir dağılımındaki eşitsizlik, kamu
görevlilerinin kazanç sağlama ve güç kazanma istekleri ve yasal mevzuatın
uygulanmamasının yolsuzluğuna neden olduğu vurgulanıyor. Yolsuzluk algısının en
çok arttığı sektör, yüzde 48 ile ulaştırma olurken, yüzde 41 ile konaklama ve
yüzde 40 ile diğer hizmetler izliyor.
İş dünyasının yüzde 46'sı önümüzdeki
dönemde yolsuzluğun artacağını düşünüyor.
İnşaat sektörüne
göre yolsuzluk çok yüksek boyutta ama sorun değil
İnşaat sektörünün yolsuzluğa bakışı ilginç
görünüyor. Ankete göre, inşaat sektörü temsilcileri, kendi sektörlerinde
yolsuzluğun çok yüksek boyutta olduğunu belirtiyor, ancak bunu bir sorun olarak
algılamıyor. Buna karşılık yolsuzluğun emlak fiyatlarını artırdığına
inananların oranı ise yüzde 32'yi buluyor.
Şirketlerin yüzde 46'sının etik kuralları
yok.
“Yolsuzluğu ihbar etmem" diyenlerin
oranı ise yüzde 60 gibi oldukça yüksek orana çıkıyor.
Katılımcıların yüzde 20'si kamu
görevlilerinin yaptıkları bir iş karşılığında belirli bir vakfa ya da derneğe
bağışta bulunmayı, "sevap algısıyla" yolsuzluk olarak görmüyor.
Yüzde 17'lik kesim de kamu ihalesinde hak
edişten kamu görevlilerine pay vermeyi de yolsuzluk olarak nitelendirmiyor.
TÜSİAD, yolsuzluktan kurtulmak için
yapılması gerekenleri ise şöyle sıralıyor:
Gelir dağılımının düzeltilmesini ve
ekonomik eşitsizliklerin giderilmesi,
Eğitim,
Bağımsız yargı ve yolsuzluğa karşı mevcut
mevzuatın etkin olarak uygulanması.
Türkiye’de
yolsuzluk yapıldığına inananlar yüzde 82
Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı’nın
(TESEV) yolsuzluk konusundaki araştırması da Türkiye’de yolsuzluğun boyutlarını
ortaya koyuyor. TESEV tarafından 1206 kişiyle yapılan yolsuzluk ve yolsuzlukla
mücadele anketine göre, katılımcıların yüzde 82’si Türkiye’de yolsuzluk
yapıldığına, yüzde 18’i yapılmadığına inanıyor. Ankete göre Türkiye’nin en önemli
sorunu yüzde 59 ile işsizlik iken, ikinciliği yüzde 44 ile yolsuzluk yer
alıyor.
Liderlerin yolsuzluğa
bulaşması çok büyük problem
Araştırma şirketi Pew Research’in son raporu,
Türkiye’nin yolsuzluk endişelerinin en çok arttığı ülkelerden biri olduğunu
ortaya koyuyor. 20 ülke için yapılan araştırmaya göre, Türkiye’de liderlerin
yolsuzluğa bulaşmasının çok büyük problem olduğunu düşünenlerin oranı 2007’de
yüzde 37 iken, 25 puanlık artışla 2014’de yüzde 62’ye yükseldi. 2007-2014
döneminde, Türkiye, bu açıdan 35 puan artan Malezya ve 33 puan artan Gana’nın
ardından üçüncü sırada yer aldı.
Dünya Ekonomik Forumu’na göre, yolsuzluk dünya
genelinde iş yapma maliyetini yüzde 10 artırıyor.
Yolsuzluğun maliyeti 4
trilyon doları aşıyor
Yolsuzluğun maliyeti küresel Gayri Safi Yurtiçi
Hasıla’nın (GSYH) yüzde 5’ini oluşturuyor. Uluslararası Para Fonu’nun
tahminleri dünya ülkelerinin 2015 GSYH’si 81 trilyon 544 milyar 485 milyon
doları bulacak. Buna göre, açıkçası hemen her ülkede toplumların başının
belası olan yolsuzluğun maliyeti 2015 yılında kabaca bir hesapla 4 trilyon
doları aşacak. Tahminler, Türkiye’nin 2015 GSYH’sinin 800 milyar dolar civarında
gerçekleşeceğini gösteriyor. Benzer hesapla, Türkiye’de 2015 yılında
yolsuzluğun maliyeti en az 40 milyar doları bulacak. Türkiye’nin yolsuzlukta
önlerde olduğunu da göz önünde bulundursak, rakamın bunun da üzerinde olduğunu
rahatlıkla söyleyebiliriz. Halktan çalınan 40 milyar dolarla neler
yapılabileceğini de düşünmek bile zor.
Sadece rüşvete ödenen
para 1 trilyon dolar
Avrupa
Komisyonu’nun Şubat 2014’te yayımladığı AB Yolsuzlukla Mücadele Raporu,
yolsuzluğun Avrupa Birliği ülkelerinin ekonomisine yıllık tahmini maliyetinin
120 milyar avro olduğunu ortaya koyuyor. Sadece rüşvete ödenen paranın, dünya
çapında yıllık 1 trilyon doları bulduğu tahmin ediliyor.
Not: Bu yazı Divriği Harman Dergisi'nin Mart-Nisan-Mayıs 2015 sayısında çıktı.
Yorumlar
Yorum Gönder