-ABD-İran karşılaştırması...

-Ekonomide iki ülke arasında büyük fark bulunuyor.

ABD, İran’ın 48,2 katı bir ekonomi

-IMF’nin 2020 tahminlerine göre, 84,1 milyon nüfuslu İran’ın

463,1 milyar dolar GSYH bulunurken, ABD’nin GSYH’si

22 trilyon 321,8 milyar dolara ulaşacak

-Kişi başına milli geliri İran’da 5 bin 503 dolarda kalırken,

ABD’de 67 bin 427 dolara yükselecek

-Bütçe açısından iki ülkenin karşılaştırılması çok zor. Genel

hükümet geliri ABD’de 6,9 trilyon dolar, İran’da 58,6 milyar dolar.

Toplam genel hükümet gideri ise ABD’de 8,1 trilyon dolara

ulaşırken, İran’ınki 81,8 milyar doları ancak buluyor

-İran, dünya çapında petrol ve doğal gaz rezervleriyle öne çıkıyor

-ABD’nin mevcut üretim düzeyiyle petrolü 11,9, doğal gazı 14,3 yılda

bitecek. Buna karşın, İran’ın 90,4 yıllık petrolü, 133,2 yıllık doğal gazı

bulunuyor

Ankara – 09.01.2020 – İran Devrim Muhafızları Ordusu’nun Ortadoğu’da birçok ülkede faaliyet gösteren Kudüs Gücü’nün Komutanı General Kasım Süleymani’yi, Irak’ta düzenlediği saldırı sonucu öldürmesinin ardından, İran’ın ABD’nin Irak’taki iki üssüne saldırıda bulunması ve İran’da Ukrayna uçağının düşmesi ile artan gerilim dünyanın dikkatini ABD ve İran’ın üzerine çekti.

Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) 2020 tahminlerine göre, ekonomide iki ülke arasında büyük fark bulunuyor. ABD, İran’ın 48,2 katı bir ekonomi. 84,1 milyon nüfuslu İran’ın 463,1 milyar dolar gayri safi yurtiçi hasılası (GSYH) bulunurken, ABD’nin GSYH’si 22 trilyon 321,8 milyar dolara ulaşacak. ABD, İran’ın 48,2 katı bir ekonomi. Kişi başına milli geliri İran’da 5 bin 503 dolarda kalırken, ABD’de 67 bin 427 dolara yükselecek.

-İran, satın alma gücü paritesiyle 1,5 trilyon dolarlık bir ekonomi

Satın alma gücü paritesiyle (SGP) bakıldığında İran, ABD ile arasındaki farkı bir miktar kapatıyor. ABD’nin SGP-GSYH’si 22 trilyon 321,8 milyar dolara yükselecek. İran’ın SGP-GSYH’si ise 1 trilyon 500,5 milyar doları bulacak. SGP bazında bakıldığında ABD, İran’ın 14,9 katı büyüklüğünde bir ekonomiye sahip olacak. SGP ile kişi başına milli gelir İran’da 2020 yılında 17 bin 832 doları, ABD’de ise 67 bin 427 doları bulacak.

-Yatırım-tasarruf farkı

Verilere göre ABD, yılda 4,14 trilyon dolar tasarruf, 4,7 trilyon dolar yatırım yapıyor. Bu rakamlar milli gelire oranı ABD’nin çok üzerinde olsa da İran’da sırasıyla 168 ve 183 milyar dolarda kalıyor.

İran’da bu yıl yüzde 30 enflasyon beklenirken, ABD beklentisi yüzde 2,39.

Genel hükümet geliri ABD’de 6,9 trilyon dolar, İran’da 58,6 milyar dolar. Toplam genel hükümet gideri ABD’de 8,1 trilyon dolara ulaşırken, İran’ınki 81,8 milyar doları ancak buluyor.

-ABD zengin ama İran’dan 180,9 kat daha fazla borcu var

Buna karşın ABD, İran’a göre çok daha borçlu bir ülke. İran’ın 133,3 milyar dolar brüt genel hükümet, 126,5 milyar dolar net genel hükümet, ABD’nin 24,1 trilyon dolar brüt genel hükümet, 18,7 trilyon dolar net genel hükümet borcu var. Brüt genel hükümet borcunda, ABD, İran’ın 180,9 katı büyüklüğe sahip durumda. ABD 569,1 milyar dolar cari işlemler açığı verirken, İran’ın cari açığı 15,5 milyar dolarda kalacak.

-Asıl olay enerji rezervlerinde

Dünya çapında petrol ve doğal gaz rezervleriyle öne çıkan İran, dünyanın en büyük petrol şirketlerinden BP’nin geleneksel hale gelen, Dünya Enerji İstatistikleri Raporu’nda yer alan 2018 verilerine göre, 155,6 milyar varil petrol rezervleriyle dünya sıralamasında 4’ncü, 31,9 trilyon metreküp doğal gaz rezerviyle de Rusya’nın ardından ikinci sırada. İran, dünya petrol rezervlerinin yüzde 9’una, doğal gaz rezervlerinin yüzde 16,2’sine sahip durumda. ABD’nin 61,2 milyar varil petrol rezervi, 11,9 trilyon metreküp de doğal gaz rezervi var. Bu rezervlerle dünya sıralamasında petrolde 9’ncu, doğal gazda Rusya, İran ve Katar’ın ardından 4’ncü sırada olan ABD, dünya petrol rezervlerinin yüzde 3,5’ine, doğal gaz rezervlerinin ise yüzde 14,3’üne sahip bulunuyor.  

ABD’nin mevcut üretim düzeyiyle petrolü 11,9, doğal gazı 14,3 yılda bitecek. Buna karşın, İran’ın 90,4 yıllık petrolü, 133,2 yıllık doğal gazı bulunuyor.

-İran’ın stratejik önemi çok fazla

Ülkenin 5 bin 894 kilometre karasal sınırı var. Bu sınırın 1599 kilometresi Irak ile. Türkiye ile sınırı 534 kilometreyi buluyor. Diğer komşuları, Türkmenistan, Pakistan, Afganistan, Azerbaycan, Ermenistan. İran’ın Hint Okyanusu ile bağlantılı Basra Körfezi ve Umman Denizi’nde 2 bin 440 kilometre kıyı şeridi bulunuyor. Bunun dışında Hazar Denizi’nde 740 kilometre kıyı şeridine sahip. İran, Hazar Denizi vesilesiyle Rusya ve Kazakistan ile Basra Körfezi ve Umman Denizi sayesinde Kuveyt, Bahreyn, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Umman ile denizden komşuluğu var. İran, Ortadoğu’daki ham petrolün çok büyük bölümünün nakledildiği Hürmüz Boğazı’nı da kontrol ediyor.

Zengin ham petrol, doğal gaz kaynaklarına sahip İran, aynı zamanda bir tarım ülkesi. Ülke topraklarının yüzde 10,8’i ekilebilir arazilerden, yüzde 1,2’si çok yıllık bitkilerden, yüzde 18,1’i meralardan, yüzde 6,8’i ise orman alanlarından oluşuyor.

Ülke nüfusunda Farsların ve Azerilerin ağırlığı bulunuyor. Diğer azınlıklar ise Kürtler, Lurlar, Beluciler, Türkmenler ve diğer Türk gruplar.

ABD’nin 12 bin 48 kilometre karasal sınırı bulunuyor. Bu sınırın 8 bin 893 kilometresi Kadana, 3 bin 155 kilometresi ise Meksika ile. Ülkenin aslında iki komşusu var denebilir. Bunun dışında Guantanamo üssü dolayısıyla Küba ile 28,5 kilometrelik sınıra sahip durumda.

Ülke hem Atlas hem de Büyük Okyanus kenarında bulunuyor. Toplam kıyı uzunluğu ise 19 bin 924 kilometre.

ABD topraklarının yüzde 16,8’i ekilebilir alanlardan, yüzde 0,3’ü çok yıllık bitkilerden, yüzde 27,4’ü meralardan, yüzde 33,3’ü ise ormanlardan oluşuyor.

Dünyanın her tarafından gelmiş göçmenlerin kurduğu ABD’de ağırlıklı nüfusu Avrupa kökenliler oluşturuyor. Ülkede nüfusun yüzde 78,2’i sadece İngilizce, yüzde 13,4’ü İspanyolca, yüzde 1,1’i Çince, yüzde 7,3’ü ise İngilizce’nin yanı sıra diğer dilleri de konuşuyor.

İki ülkenin rakamsal karşılaştırması şöyle: (Veriler Uluslararası Para Fonu IMF’in 2020 tahminlerine dayanıyor)

ABD ve İran'ın 2020 yılı IMF tahminleri	ABD	İran
Nüfus (Milyon)	331,1	84,1
Nüfusta Dünya Sırası	3	17
Yüzölçümü (Kilometrekare)	9833,517	1.648,2
Yüzölçümünde Dünya Sırası	4	19
Karasal Alan (Kilometrekare)	9.147,6	1.531,6
Su Alanları (Kilometrekare)	685,9	116,6
GSYH (Milyar Dolar)	22.321,8	463,1
SGP-GSYH (Milyar Dolar)	22.321,8	1.500,5
Kişi Başına Milli Gelir (Dolar)	67.427	5.503
SGP-Kişi Başına Milli Gelir (Dolar)	67.427	17.832
SGP-GSYH Dünya Payı (Yüzde)	14,93	1,00
Toplam Yatırım GSYH Payı (Yüzde)	21,10	39,58
Toplam Yatırım (Milyar Dolar)	4.709,7	183,3
Brüt Ulusal Tasarruf GSYH Payı (Yüzde)	18,55	36,23
Brüt Ulusal Tasarruf (Milyar Dolar)	4.140,5	167,8
Tüketici Enflasyonu (Yıl Sonu-Yüzde)	2,39	30,00
İşsizlik (Yüzde)	3,53	17,45
Genel Hükümet Gelirinin GSYH'ye Oranı (Yüzde)	30,92	12,65
Genel Hükümet Geliri (Milyar Dolar)	6.901,2	58,6
Genel Hükümet Toplam Giderinin GSYH'ye Oranı (Yüzde)	36,41	17,66
Genel Hükümet Toplam Gideri (Milyar Dolar)	8.126,5	81,8
Genel Hükümet Net Borcunun GSYH'ye Oranı (Yüzde)	83,92	27,32
Genel Hükümet Net Borcu (Milyar Dolar)	18.731,8	126,5
Genel Hükümet Brüt Borcunun GSYH'ye Oranı (Yüzde)	108,02	28,79
Genel Hükümet Brüt Borcu (Milyar Dolar)	24.112,6	133,3
Cari İşlemler Dengesinin GSYH'ye Oranı	-2,55	-3,36
Cari İşlemler Açığı (Milyar Dolar)	569,1	15,5
Petrol Rezervleri (Milyar Varil) (*)	61,2	155,6
Petrol Rezervlerinde Dünya Sırası (*)	9	4
Günlük Petrol Üretimi (Milyon Varil) (*)	15,3	4,7
Mevcut Üretim Düzeyi İle Petrol Rezervlerinin Dayanma Süresi (Yıl)	10,9	90,4
Günlük Petrol Tüketimi (Milyon Varil) (*)	20,5	1,9
Doğal Gaz Rezervleri (Trilyon Metreküp) (*)	11,9	31,9
Doğal Gaz Rezervlerinde Dünya Sırası (*)	4	2
Yıllık Doğal Gaz Üretimi (Milyar Metreküp) (*)	831,8	239,5
Mevcut Üretim Düzeyi İle Doğal Gaz Rezervlerinin Dayanma Süresi (Yıl)	14,3	133,2
Yıllık Doğal Gaz Tüketimi (Milyar Metreküp) (*)	817,1	225,6

Not: Ekonomik veriler, Uluslararası Para Fonu (IMF) 2020 tahminleri.

(*): BP 2019 Dünya Enerji İstatistikleri Raporu’nda yer alan 2018 verileri.