-20 yılda toplanan 2,32 trilyon verginin 590,5 milyar doları faize gitti

-Faiz giderlerinin vergi gelirlerine oranı 2001 yılında yüzde 92,3

ulaşırken, 2017’de yüzde 11’e kadar indi

-2019 yılında toplanan 673,3 milyar liralık verginin yüzde 14,9’u olan

100 milyar lirası faiz ödemelerine harcandı

Ankara - 18.02.2020 - Devletin en önemli gelir kaynağı vergiler. Öyle ki 2017 yılında gelirlerin yüzde 92’sini vergiler, yüzde 8’ini vergi dışı normal gelirler oluşturdu. Verginin daha adaletli olması için tabana yayılması, büyük bölümünün gelir vergisi, kurumlar vergisi gibi vasıtasız vergilerden oluşması, servet vergilerinin ağırlığının artması gerekiyor. Buna karşın Türkiye’de verginin yüzde 66,8’i KDV, ÖTV gibi vasıtalı vergilerden, yüzde 29,9’u vasıtasız vergilerden oluşuyor. Servet vergilerinin toplam vergi gelirleri içindeki oranı ise yok denecek düzeyde, sadece yüzde 3,3’de kalıyor.

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın 2000-2017 dönemi verilerine, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2018-2019 bütçe gerçekleşmelerine göre, 2000 yılı dahil 2000-2019 dönemindeki 20 yılda, devlet cari fiyatlarla 5 trilyon 283,8 milyar lira vergi toplandı. Buna karşın faiz ödemelerinin toplamı 1 trilyon 72,4 milyar lirayı buldu.

20 yıllık sürede vergi gelirlerinin GSYH’ye oranı yüzde 17,7 oldu. Bu dönemde vergi gelirlerinin yüzde 20,3’ü, bir diğer ifadeyle 5’te 1’i faize gitti.

Her yıl gerçekleşen vergi gelirleri ve faiz ödemelerini Merkez Bankası ortalama döviz alış kurundan dolara çevirdiğimizde vatandaşların devlete 20 yılda 2 trilyon 320,4 milyar dolar vergi ödediği ortaya çıktı.

Bu dönemde devletin ödediği faiz gideri ise 590,5 milyar doları buldu.

2019 yılı verilerine baktığımızda vergi gelirlerinin 673,3 milyar lirada kaldığını, faiz ödemelerinin ise 100 milyar lirayı bulduğunu görüyoruz. Buna göre, faizlerdeki düşüşe rağmen vergi gelirlerinin yüzde 14,9’e faiz ödemelerine gitti.

Tarihsel sürece baktığımızda, 2000 yılında 48,6 milyar dolar olan vergi gelirleri, 2001 kriziyle 37,3 milyar dolara indi. 2002’de 40,9 milyar dolara çıkan vergi gelirleri, TL’nin dolar karşısında değer kazanmasıyla 2007’de 120,2 milyar dolara ulaştı. 2013’de 175,9 milyar dolara kadar yükselen vergi gelirleri, 2016’de bir miktar artsa da bu tarihten sonra düşmeye başladı. 2017 yılında 150,7 milyar dolar olan vergi gelirleri, Nisan 2018’den sonra dolarda aşırı yükselme, ekonominin küçülmeye başlamasıyla 2018’de 129,1 milyar dolara, 2019 yılında ise 118,7 milyar dolara indi. Bu rakam, 2009’daki 113,9 milyar dolardan bu yana ki en düşük dolar bazında vergi geliri oldu.

Faiz giderlerinin vergi gelirlerine oranı kriz yılı 2001’de yüzde 92,3’e kadar ulaştı. 2002 yılında yüzde 86,8 olan faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranı, 2017’de yüzde 11’e kadar indi. 2018’de yüzde 11,9’a yükselen bu oran, geçen yıl yüzde 14,9 ile 2013 yılından bu yana ki en yüksek rakama çıktı. 2013 yılında faiz giderlerinin vergi gelirlerine oranı yüzde 15,4 olmuştu.

Yılar	Vergi Gelirleri (Cari-Milyar TL)	Faiz Ödemeleri (Cari-Milyar TL)	Faiz/Vergi Gelirleri (Yüzde)	Vergi Gelirleri/GSYH (Yüzde)	Vergi Gelirleri (Cari-Milyar ABD Doları)	Faiz Ödemeleri (Cari-Milyar ABD Doları)
2000	30,3	21,2	69,8	17,8	48,6	33,9
2001	45,8	42,2	92,3	18,6	37,3	34,4
2002	61,6	53,5	86,8	17,1	40,9	35,5
2003	84,9	60,5	71,3	18,1	56,9	40,5
2004	101,4	57,9	57,1	17,6	71,3	40,7
2005	120,9	46,6	38,5	18,0	90,2	34,7
2006	141,9	46,6	32,8	18,0	99,1	32,5
2007	156,5	49,4	31,6	17,8	120,2	38,0
2008	172,3	51,5	29,9	17,3	133,2	39,8
2009	176,1	54,6	31,0	17,6	113,9	35,3
2010	216,1	49,7	23,0	18,6	144,0	33,1
2011	260,3	43,6	16,8	18,7	155,8	26,1
2012	285,7	50,0	17,5	18,2	159,4	27,9
2013	334,4	51,7	15,4	18,5	175,9	27,2
2014	361,9	51,7	14,3	17,7	165,4	23,6
2015	418,7	54,9	13,1	17,9	153,9	20,2
2016	470,4	52,7	11,2	18,0	155,7	17,5
2017	549,8	60,3	11,0	17,7	150,7	16,5
2018 (x)	621,5	73,9	11,9	16,7	129,1	15,4
2019 (x)(xx)	673,3	100,0	14,9	17,4	118,7	17,6
Toplam (x) (xx)	5.283,8	1.072,4	20,3	17,7	2.320,4	590,5

(x): 2000-2017 dönemi vergi gelirleri, faiz ödemeleri, vergi gelirleri/GSYH oranlarında Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın verileri dikkate alınmıştır. 2018-2019 vergi gelirleri ve faiz ödemeleri Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçe gerçekleşmelerinden yazılmıştır. 2018 yılı vergi gelirlerinin GSYH oranında TÜİK’in açıkladığı 2018 GSYH rakamından hesaplanmıştır.

(xx): 2019 yılı GSYH belli olmadığı için, vergi gelirlerinin GSYH’ye oranında 2019 programı dikkate alınmıştır.

Not: Dolar bazında vergi gelirleri ve faiz ödemeleri Merkez Bankası ortalama dolar alış kuru kullanılarak hesaplanmıştır. Merkez Bankası ortalama dolar alış kuru, 2005-2019 dönemi için Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan, 2000-2004 dönemi Merkez Bankası’ndan alınmıştır.