-İhracata dayalı ekonomi olmadığımız sürece biz bu zorlukları çekeriz

-

Türk ekonomisinin önemli sorunlarından biri dış ticaret açığı ve bunun yarattığı cari işlemler açığıdır. Bu durum yeni de değil. Türkiye, 1946 yılından bu yana dış ticaret açığı veriyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre ithalat ilk kez 2005 yılında 100 milyar dolar sınırını hemen 3 yıl sonra da 2008 yılında ise 200 milyar dolar sınırını geçti. 2005 yılında 116,7 milyar dolar olan ithalat 2006 yılında 139,6 milyar dolara, 2007 yılında 170,1 milyar dolara, 2008 yılında ise 202 milyar dolara çıktı. 2009 kriziyle 140,9 milyar dolara gerileyen ithalat, 2013 yılında 251,7 milyar dolarla rekor kırdı.2016’da 198,6 milyar dolarla yeniden 200 milyar doların altına gerileyen ithalat, 2017’de 233,8 milyar dolar olduktan sonra hem 2018 hem de 2019 yıllarında azaldı. 2018’i 223 milyar dolarla kapatan ithalat, geçen yılı da geçici verilere göre, 20,3 milyar dolarlık azalmayla 202,7 milyar dolarla tamamladı. Düşüş oranı yüzde 9,1’i buldu.


Gelelim ihracata. İhracat 2007 yılında 100 milyar doları geride bıraktı. 2008 yılında 132 milyar dolara kadar çıkan ihracat, bu rakamı ancak 2011 yılında aşabildi. 2012 yılında 152,5 milyar dolara ulaşan ihracat, 2013, 2015 ve 2016 yıllarında geriledi. 2017 yılında 157 milyar dolara, 2018’de 167,9 milyar dolara çıkan ihracat, geçici verilerle 2019 yılında 3,6 milyar dolarlık artışla 171,5 milyar doları geçti. Artış oranı yüzde 2,1 oldu.
Dikkat çekici olan 2013 yılında 403,5 milyar dolara ulaşan dış ticaret toplamına Türkiye’nin hala yaklaşamaması. Nitekim 2018 yılında 391 milyar dolar olan dış ticaret toplamı 2019’da 374,2 milyar dolara geriledi.
İthalattaki düşüşe bağlı olarak dış ticaret fazlası azalıyor. Bu durum cari işlemler açığına da olumlu yansıyor. 2011 yılında 105,9 milyar dolarla rekor kıran dış ticaret fazlası, 2018’de 55,1, 2019 yılında 31,2 milyar dolara indi. 2011 yılında yüzde 56’ya kadar gerileyen ihracatın ithalatı karşılama oranı da geçen yıl yüzde 84,6’ya ulaştı.
İhracatta ilk sırayı 15,4 milyar dolarla Almanya aldı. Almanya’yı 10,9 milyar dolarla İngiltere, 9,3 milyar dolarla İtalya, 9 milyar dolarla Irak, 8,1 milyar dolarla ABD izledi. Buna karşın, Rusya 22,5 milyar dolarlık ithalat sıralamasında birinci oldu. Bu ülkeyi 18,5 milyar dolarla Çin, 18 milyar dolarla Almanya, 11,2 milyar dolarla ABD, 8,6 milyar dolarla İtalya takip etti.

-Madalyonun diğer yüzü

Şimdi gelelim, madalyonun diğer yüzüne;
Aralık ayında yüzde 6,4 artan ihracat, mevsim ve takvim etkilerinden arındırıldığında yüzde 0,9 gerilediği anlaşılıyor. Yine aynı ay yüzde 14,9 artan ithalattaki artış ise mevsim ve takvim etkilerinden arındırıldığında yüzde 1,1’e geriliyor.
Üstelik 2019’un Ocak-Haziran döneminde sürekli çift hanelerde yüzde 15,1 ile yüzde 27,2 arasında, Temmuz ayında yüzde 8,5 gerileyen ithalat, Ağustos ayından bu yana devamlı artıyor. İthalat, Ağustos’ta yüzde 1,8, Eylül’de yüzde 1, Ekim’de yüzde 8, Kasım’da yüzde 9,7, Aralık’ta yüzde 14,9 arttı.
Buna karşın İhracat dalgalı bir seyir izliyor. Ocak’ta yüzde 6, Şubat’ta yüzde 3,2, Nisan’da yüzde 4,5, Mayıs’ta yüzde 11,8, Temmuz’da yüzde 7,7, Ağustos’ta yüzde 1,4, Eylül’de yüzde 0,1, Aralık ayında ise yüzde 6,4 büyüdü.
 Mart’ta yüzde 0,6, Haziran’da yüzde 14,4, Ekim ve Kasım aylarında yüzde 0,2’şer küçüldü.
 Enflasyon artışına rağmen döviz kurları yerinde saydıkça, ithalatın yükselmesinden, ihracatın ise sıkıntıya girmesinden daha doğal bir şey olamaz. Buradan döviz kurları yükselsin sonucunu çıkarmamak lazım. Döviz kurlarını yükselmesin, enflasyondaki artış düşsün, üretim maliyetleri azaltılsın.
Toplam ihracatın yüzde 93’ü imalat sanayine dayanıyor. Bu ihracatın sadece yüzde 3,6’sı yüksek teknoloji ürünü. Yüzde 36’sı orta yüksek, yüzde 27,5’i orta düşük, yüzde 32,8’i ise düşük teknoloji ürünlerinden oluşuyor. 161,6 milyar dolarlık imalat sanayi ihracatının sadece 5,9 milyar doları yüksek teknoloji ürünü.
 Buna karşın 154,3 milyar dolarlık imalat sanayi ithalatının sadece yüzde 12’si düşük teknoloji ürünlerinden oluşuyor. İmalat sanayi ithalatında ürün payı orta düşük teknolojilerden yüzde 32,1, orta yüksek teknolojilerde yüzde 40,6, yüksek teknolojilerde yüzde 15,3’ü buluyor. Yüksek teknolojili imalat sanayi ürünü ithalatı 23,7 milyar dolara yaklaşıyor.
 Sorun ihracatımızın yüksek teknoloji ürünleri ağırlıklı olmaması. Bu gerçekleşmeyince hem yeterince yüksek katma değer elde edemiyorsunuz hem çok daha fazla rakiple mücadele etmek zorunda kalıyorsunuz hem de dalgalanmalardan çok daha fazla etkileniyorsunuz.
 Türkiye, ithalatındaki açığı kapatacak, üreten ülkelere büyük döviz geliri sağlayan petrol, doğal gaz, kömür, demir, altın, bakır, fosfat gibi önemli yer altı kaynaklarını yeterince üretemiyorsa, imalat sanayi, tarım ürünü ihraç etmekten başka şansı yok. İthalatı bazı ürünlerin taksit sayılarını 3 aya indirerek sınırlamak değil, ihracatı artırmak, daha fazla ihracat ve ithalat yapmak esastır. Daha fazla ihracatın yolu da bellidir. İhracata dayalı bir ekonomi olmak… Bunu yapamadığımız sürece biz bu zorlukları daha yıllarca çekeriz.
Bu köşe yazısı 31 Ocak 2020’de https://www.borsatek.com/ internet sitesinde yayınlanmıştır.

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

-Dolardaki artışın ekonomiye etkisi...

-
Yeniden düzenlenmiş -Döviz kurları Türkiye açısından her zaman sorun oldu. Geçmişte ABD Doları, Alman Markı, şimdi ABD Doları ve Avro’nun seviyesi Türk ekonomisindeki birçok parametreyi etkilediğini söylemek yanlış olmaz -Enerji açısından dışa bağımlı olan Türkiye, enerjiyi, hammaddeleri dolar, sanayi ürünlerinin çoğunu ise Avro ödeyerek alıyor. İhracatının yarıya yakınını AB ülkelerine yapan, turizm gelirlerinin büyük bölümünü bu ülkelerden sağlayan Türkiye’nin, döviz gelirlerinde avronun ağırlığı fazla… -Halen 3,3835 düzeyinde olan Merkez Bankası dolar alış kuru, yıl sonuna kadar böyle devam ederse, 2016 yılında ortalama kuru 3’ün üzerinde 3,0090 olarak gerçekleşecek -Bu durumda, Türkiye’nin GSYH’si 726,1 milyar dolarlık tahminin de düşecek, 2009’dan bu yanaki en düşük düzey olan 713,9 milyar dolara inecek -Kişi başına GSYH de tahmin edildiği gibi 9 bin 243 dolar olmayacak 9 bin 6 dolara düşecek -Türkiye, enerjinin h...
Devamı

-Krizler ekonomisi-1994 krizi

-
          Neden 1994 krizi? Geçmişte de birçok kriz yaşayan, bu krizlerden derinden etkilenen bir ekonomi olan Türkiye’de, 1994 krizi, öncekilerle karşılaştırıldığında oldukça farklı bir krizdir. Yazıya konu olarak neden 1994 krizi seçilmiştir? Birinci neden yazının hacmiyle ilgilidir. Bütün krizleri yazmaya ne zamanımız ne de gücümüz yetmeyecekti. Bu nedenle konu olarak bu yazının yazıldığı tarihten önceki kriz olan 1994 krizi ele alındı.  Diğer bir neden ise Türk ekonomisinin her zaman temel sorunu olagelmiş cari işlemler krizi özelliği taşımasının yanı sıra 1994 krizinin, aynı zamanda, gelişmiş bir ekonomide görülen finans krizi niteliğinde olmasıdır. Bu oldukça dikkat çekicidir.  Üçüncü bir neden de bu krizin rakamsal boyutlarının öncekilerle karşılaştırılamayacak kadar büyük olmasıdır. İşte bu nedenlerle bu yazıya konu olarak 1994 krizi seçilmiştir.
Devamı

-Dolar sevdası hiç geçmiyor…

-
Yeniden düzenlenmiş -Merkez Bankası’nda, 15 Ocak 2008 tarihinde 1 lira 14,49 kuruşa kadar inen, 13 Ağustos 2018’de 6 lira 89,22 kuruşa kadar çıkan, 12 Ağustos 2018 gecesinde serbest piyasada 7 lira 22 kuruşu gören dolar kuru, ardından 30 Kasım 2018’de 5 lira 16,63 kuruşa kadar inmişti -Daha sonra dalgalı bir seyir izleyen dolar kuru, halen 5 lira 70,19 kuruş seviyesinde bulunuyor -Birinci Dünya Savaşı öncesi 22,5 kuruştan işlem gören ABD Doları, paradan 6 sıfır atılmasaydı, bugün 5 milyon 701 bin 900 lira olacaktı -ABD Doları, Merkez Bankası döviz kuru, 12 Temmuz 2019  itibarıyla son bir yılda yüzde 18,14, son iki yılda yüzde 57,99,  son üç yılda yüzde 97,05, son dört yılda yüzde 113,91,  son beş yılda yüzde 168,06, 16 Ocak 2008-12 Temmuz 2019 arasında geçen yaklaşık on bir buçuk yılda ise yüzde 398,03 arttı -Böylece, dolar, TL karşısında, son bir yılda 1,2, son 5 yılda 2,7, on bir buçuk yılda ise 5 katına ...
Devamı

-Yalnızlık

-
İngiliz yazar Aldous Huxley, “vücut bulmuş her ruh yalnızlığa mahkûmdur” der. Aristoteles, “yalnızlıktan hoşlanan ya vahşi bir hayvandır ya da Tanrı” sözleriyle yalnızlığın insan doğasına ters olduğunu anlatır. Yine de önünde sonunda yalnızlık bizi yaşamımızın bir yerinde bulur. Kaçış yok… Yaşayacağız. Kaçış yok ama bazıları hiç istemese de yalnızlığı yaşarlar. Ece Ayhan ne güzel anlatmış bunu; “Ey yalnızlık! Herkesin koynuna girip çıkarsın da bir tek benimle mi düzenli bir ilişkin var?” diye… Çoğu büyük şairin ilham kaynağıdır yalnızlık. Aşkların son durağıdır. Her şeyi paylaşabilirsiniz. Mutluluk bile paylaşılır. Paylaşınca artar. Fakat, yalnızlığın büyük şairlerinden Özdemir Asaf’ın dizelere döktüğü gibi “yalnızlık paylaşılmaz, paylaşılsa yalnızlık olmaz”.
Devamı

-Güçlü bir ekonomi için ne yapmalı?

-
Güçlü bir ekonomi için yapılması gerekenler ve yol bellidir. Ekonomik ve siyasi istikrarı kurup koruyarak, üretime ve ihracata dayalı bir ekonomik yapı kurmak. Petrol, doğalgaz veya başka bir şey… Büyük miktarda döviz sağlayan bir geliriniz yoksa ki bu “büyük miktar” nüfusunuza ve ekonomik gelişmişliğinize göre değişir. Kuveyt için elde ettiği petrol geliri yeterli olabilir ama o gelir Türkiye boyutlarındaki bir ülkeyi kurtarmaz. Veya gelir seviyesi altlarda yer alan Sierra Leone’ye yetecek döviz geliri ile hemen hemen o ülkeye yakın nüfusa sahip Danimarka’nın ihtiyacı olan döviz geliri aynı olmaz. Sonuç olarak Türkiye boyutlarındaki bir ülke sadece petrol ve doğalgaz gibi gelirlerle ekonomisini sürdüremez. Nitekim, Suudi Arabistan’ın dünyada en büyük petrol geliri elde eden ülkesi olmasına rağmen tam bir ekonomik kriz yaşadığını görüyoruz. Buradan şu sonuç da çıkarılabilir Kerkük-Musul hayali kuranlar ve ülkenin oradan sağlanacak petrol ve doğalgaz geliriyle zengin olacağını dü...
Devamı