-Enerjiye 20 yılda 665 milyar dolar verirsen cari açıktan kurtulamazsın…

-Türkiye 2000-2019 döneminde enerji dış ticaretinde 583 milyar

174 milyon, cari işlemler dengesinde ise hemen hemen aynı miktarda

581 milyar 719 milyon dolar açık verdi

-Enerji dış ticaret açığının yüzde 99,75’ini aşan oranda cari açık oluşması

ilginç bir durum yarattı

Ankara – 21.02.2020 - Türkiye’nin dış ticaretinde en fazla açık verdiği alan tartışmasız enerji dış ticareti. Dış ticaretin açık vermesinin birinci sorumlusu olan enerji ithalatı, dolayısıyla cari işlemler açığının da baş suçlusu konumunda. Cari açığın neden olduğu ekonomik sıkıntılar yeni bir olay değil. Tüm Cumhuriyet tarihi boyunca görüldü. Nitekim, Türkiye, 1946 yılından bu yana dış ticaret açığında bir türlü eksiden artıya geçemedi. Türkiye’deki ekonomik krizlerin büyük bölümü cari açığının kapatılamaması nedeniyle ortaya çıktı. Yapılan devalüasyonlar, döviz kuru yükselmeleri ve bunun neden olduğu maliyet kaynaklı enflasyon artışları hemen her zaman ekonomik krizleri derinleştirdi. Tabii burada cari açıkların dış borçlanma yoluyla kapatılmasının yol açtığı dış borç stok artışı ve döviz krizlerini de unutmamak gerekiyor.

Netice olarak ülke olarak o kadar büyük enerji faturası veriyoruz ki cari dengede bir türlü istikrarı sağlayamıyoruz.

Öyle ki 2012 yılında 60 milyar doları aşan enerji ithalatı, ekonomideki daralmanın ithalatı kısmasının da etkisiyle geçen yıl 41 milyar 185 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Türkiye, enerji ihracatı da yapıyor ama bu ihracat, ithalatın yanında devede kulak kalıyor. Örneğin enerji ithalatının 60 milyar 117 milyon dolarla zirve yaptığı 2012 yılında ihracat sadece 7 milyar 708 milyon dolar, geçen yıl ise 7 milyar 316 milyon dolar oldu.

2000-2019 dönemini kapsayan 20 yılda Türkiye enerji ithalatına 665 milyar 197 milyon dolar döviz harcadı. Buna karşın bu dönemde enerji ihracatı 82 milyar 22 milyon dolarda kaldı. Buna göre, 20 yılda enerji dış ticaretinde 583 milyar 174 milyon dolarlık açık verildi.

İşin ilginç tarafı Türkiye’nin bu dönemde verdiği cari açığın miktarının da 581 milyar 719 milyon dolarla, aynı dönemdeki enerji dış ticaretindeki açık kadar olması. Aradaki farkın cari işlemler açığı lehine sadece 1 milyar 455 milyon dolar, enerji dış ticaret açığının yüzde 99,75’i aşan bir oranda cari açık verilmiş olması gerçekten düşünmeye değer bir konu.

Cari işlemler açığı ekonomide görülen hızlı büyüme ve değerli TL nedeniyle dış ticaret açığının rekor seviye olan 105 milyar 935 milyon dolara çıkmasının etkisiyle 2011 yılında 74 milyar 402 milyon dolara kadar yükselmişti. 2017 yılında cari işlemler açığı 46 milyar 592 milyon dolar olmuştu. Bu açık, 2018 yılında ihracatın yüzde 7 artması, ithalatın yüzde 4,6, dış ticaret açığının yüzde 28,2 gerilemesinin bir sonucu olarak 28 milyar 261 milyon dolara indi.

Geçen yıl ihracatın 167 milyar 921 milyon dolardan 171 milyar 531 milyon dolara çıkması, buna karşın ithalatın 223 milyar 47 milyon dolardan 202 milyar 705 milyon dolara, dış ticaret açığının ise 55 milyar 126 milyon dolardan 31 milyar 174 milyon dolara düşmesi nedeniyle cari işlemler dengesi, 2001 yılındaki 3 milyar 760 milyon dolarlık fazladan bu yana ilk kez fazla verdi ve yılı 1 milyar 674 milyon dolar fazlayla kapattı.

Türkiye’nin 2000-2019 dönemi cari işlemler hesabı, enerji dış ticareti ve enerji hariç cari işlemler hesabı verileri yıllar itibarıyla ABD Doları olarak şöyle:

.

	Cari İşlemler Hesabı (Milyon ABD Doları)	Enerji (27. Fasıl) (Milyon ABD Doları)			Enerji Hariç Cari İşlemler Hesabı (Milyon ABD Doları)
		İhracat	İthalat	Net
2000	-9.920	329	9.541	-9.211	-709
2001	3.760	445	8.339	-7.895	11.655
2002	-626	692	9.204	-8.512	7.886
2003	-7.554	980	11.575	-10.595	3.041
2004	-14.198	1.429	14.407	-12.978	-1.220
2005	-20.980	2.641	21.256	-18.614	-2.366
2006	-31.168	3.567	28.859	-25.292	-5.876
2007	-36.949	5.148	33.883	-28.735	-8.214
2008	-39.425	7.532	48.281	-40.749	1.324
2009	-11.358	3.921	29.905	-25.984	14.626
2010	-44.616	4.469	38.497	-34.028	-10.588
2011	-74.402	6.539	54.118	-47.579	-26.823
2012	-47.963	7.708	60.117	-52.409	4.446
2013	-64.302	6.725	55.917	-49.193	-15.109
2014	-44.947	6.112	54.889	-48.778	3.831
2015	-32.363	4.518	37.843	-33.325	962
2016	-31.529	3.211	27.169	-23.958	-7.571
2017	-46.592	4.327	37.205	-32.878	-13.714
2018	-28.261	4.412	43.006	-38.594	10.333
2019	1.674	7.316	41.185	-33.869	35.543
2020	-581.719	82.022	665.197	-583.174	1.455

Kaynak: Merkez Bankası, TÜİK

Not: Dış ticarette enerji kalemi olan 27. fasıl, mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar ihracat-ithalatını kapsıyor.