-Fotoğraf netleşiyor: Ekonomide ilk göstergeler umut vermiyor

Türk ekonomisi, öyle görülüyor ki çoğu ülke gibi yeni tip koronavirüs (COVİD-19) salgınından olağanüstü bir şekilde etkilenecek

Zaten Uluslararası Para Fonu da (IMF) Nisan raporunda buna dikkati çekmiş ve önemli ekonomilerde şiddetli bir küçülme yaşanacağını açıklamıştı. Türkiye için yüzde 5 küçülme tahmininde bulunan IMF, 2020’de ekonomik küçülmenin İtalya’da yüzde 9,1, İspanya’da yüzde 8, Fransa’da yüzde 7,2, Almanya’da yüzde 7, İngiltere’de yüzde 6,5, Kanada’da yüzde 6,2, ABD’de yüzde 5,9, Japonya’da yüzde 5,2 olacağını öngörüyor.

Açıklanan ilk öncü göstergelerle fotoğraf gittikçe daha fazla netleşmeye başladı. Fotoğraftaki fluluk ortadan kalkıyor ama fotoğraf iyi bir ortamı da göstermiyor. Bilindiği gibi Türk ekonomisi 2018’in son çeyreğinden başlayan, 2019’un ilk iki çeyreğinde devam eden yüzde 2,8, yüzde 2,3 ve yüzde 1,6’lık 3 çeyreklik bir gerilemenin ardından, 2019’un üçüncü çeyreğinde yüzde 1 ile büyümeye geçmiş, 2019’un son çeyreğinde ise baz etkisinin yardımıyla yüzde 6 büyümüştü. Bu yılın ilk çeyreğinde Ocak-Şubat aylarındaki canlanma ve baz etkisiyle belli bir oranda büyüme olsa bile ikinci çeyrekte işlerin iyi gitmediği görülüyor.

-Öncü göstergeler ekonominin sıkıntıya girdiğini ortaya koyuyor

Öncü göstergeler, Mart ayıyla birlikte Türk ekonomisinin sıkıntıya girdiğini ortaya koyuyor. Mart ayında Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre ihracat yüzde 17,8 geriledi. Ocak’ta 21,5 milyar lira fazla, Şubat’ta 7,4 milyar lira açık veren bütçe, vergi ertelemelerinin ve harcama artışlarının da etkisiyle Mart’ta 43,7 milyar lira açıkla rekor kırdı.

Turizm koronavirüs salgını nedeniyle durmuş vaziyette, önümüzdeki aylarda da bir düzelme görünmüyor. Nitekim AA’dan Belgin Yakışan Mutlu’nun özel haberine göre, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) uluslararası turizm ekonomisinin yüzde 45-70 daralabileceğini tahmin ediyor.

Bütün bunlar Türkiye’nin ihracatın yanı sıra turizmde önde gelen ülkelerden biri olması nedeniyle önümüzdeki süreçte döviz sıkıntısı yaşayacağını gösteriyor.
Ülkenin bir diğer önemli döviz kalemi olan navlun açısından bakıldığında da durum iyi gitmiyor. Uluslararası ticaret COVID-19’dan büyük darbe yedi. Bu durum, yasakların da uygulamaya konulmasıyla nakliye sektörünü önemli ölçüde daralttı. İç ticarette de büyük bir daralma var. Nitekim Mart ayında akaryakıt tüketimi yüzde 70’lere varan oranlarda azaldı. Bu durum, sadece evde kalmayla açıklanamaz, ticarette de önemli bir daralma olduğunu gösterir.

Ekonomideki en doğru sonuç veren öncü gösterge olan elektrik tüketiminde de gerileme var. Elektrik tüketiminde Nisan ayının ilk yarısında yüzde 15,6’lık bir azalma olduğunu belirtirsek ekonomideki durumu daha net verebiliriz sanıyorum.
Bütün bunlar ekonomiye yansıyor. Nisan’da imalat sanayi kapasite kullanım oranı 13,7 puan azalmayla yüzde 75,3’den yüzde 61,6’ya geriledi. Bu, 2009 krizinde Nisan ayından bu yana görülmemiş bir düzey. Türk ekonomisi, 2010 Nisan ayından bu yana hiç yüzde 70’lerin altına inmemişti.

Bu durumun zaten yüksek seyreden işsizliğe yansımaması mümkün değil. Önümüzdeki dönemde yapılacak veriler bu görüşümüzü destekleyecektir.
Konut satışlarında da Mart ayında, Şubat ayına göre 10 binin üzerinde bir düşüş var. Mart ayında satılan konut, son 8 ayın en az konut satışı oldu.

-Ekonomiye güven azalmış durumda

Sektörlerin ekonomiye güveni de azalmış durumda. Örneğin mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre; hizmet sektöründe yüzde 50,1, inşaat sektöründe yüzde 42,2, perakende ticaret sektöründe yüzde 26 azaldı. Endeks seviyeleri, olağanüstü bir düşüşle, perakende ticarette 101,7den 75,2’ye, hizmet sektöründe 92,5’den 46,1’e, inşaat sektöründe 77,2’den 44,7’ye geriledi.

Sektörel Güven Endekslerinde 0-200 aralığında değer alabildiğini, endeksin 100’den büyük olmasının sektörün mevcut ve gelecek döneme ilişkin iyimserliğini, 100’den küçük olması ise kötümserliğini gösterdiğini belirtirsek durumu vahameti daha iyi anlaşılır.

Sonuçta bu krizi de Türk ekonomisi dinamik yapısı nedeniyle atlatacaktır atlatmaya da ne kadar hasarla bu savaştan çıkacağını önümüzdeki süreç gösterecektir.

Bu yazı 29 Nisan 2020 tarihinde Sonsöz Gazetesi’nde yayımlandı.